Ndiyo, mtu yoyote anayelazimishwa
kujamiina atakuwa
amebakwa, haijalishi kama
mtu huyu ni mwanamke/
msichana, mwanaume au
mvulana.

Wavulana na wanaume
wanaweza kubakwa na
wanaume wenzao au wanaweza
kulazimishwa na mwanamke
kujihusisha na tendo la
kujamiiana. Wanaume wanaweza
kulazimisha wavulana
kujamiiana kwa njia ya mdomo
au njia ya haja kubwa. Kisheria hapa Tanzania tukio kama
hili linajulikana kama kulawiti.
Matatizo/matokeo ya kulawiti kwa wavulana ni sawa na yale
yanayopatikana kwa wasichana. Wavulana wanaweza kuumizwa
vibaya zaidi wakati wa kujamiiana na pia kuchanganyikiwa,
kiwewe, na kwa wavulana wanapata madhara zaidi.
Sheria hapa Tanzania12 haziko wazi juu ya ubakaji kwa wavulana
hata hivyo wanatambua mahusiano ya ushoga/ubasha kuwa ni
kosa la jinai.

Madhara ya pombe husababisha watu walioolewa kugombana.
Kutokana na ushawishi wa pombe watu hupoteza tabia zao
za kawaida na kuona vigumu kuhimili mihemko na kushindwa
kufanya maamumzi katika hali hiyo. Matokeo yake, mlevi
huyachukulia tofauti mazingira na maneno. Watu waliolewa hukasirishwa haraka na vitu ambavyo wangevipuuza kama
wasingekuwa wamelewa. Mara nyingi huwapiga watu wakati
wangetatua hali hiyo kwa njia tofauti kama wasingelewa.
Kama jambo hili litatokea miongoni mwa rafiki zako au familia,
jaribu kuwa mbali na uepuke ulevi. Usijaribu kujadiliana na mtu
aliyelewa kwa sababu kwa vyovyote hatakuelewa.

Katika miezi sita ya mwanzo baada ya kujifungua, mwanamke anayenyonyesha mtoto anapata kinga ya mimba kwa asilimia kubwa. Lakini i i inabidi mama anyonyeshe mtoto kwa kipindi kirefu (muda wote mtoto awe ananyonya maziwa ya mama tu na anyonye kila anapohitaji) na vilevile mama awe hajaanza kupata hedhi yake. Kama mama ameanza kupata hedhi yake au kama anampa mtoto chakula kingine, anaweza kupata mimba tena. Kwa hivyo, anashauriwa kutumia njia za kupanga uzazi i i ili kuzuia mimba za mfululizo.

Ndiyo, magonjwa ya zinaa yanaweza kuenea, hata ukitoa uume kabla ya kumwaga mbegu. Mwenye magonjwa ya zinaa mara nyingi ana michubuko midogo au vidonda sehemu za siri na wadudu wabaya wanaweza kutoka na kuingia mwilini kwa urahisi. Hivyo, maambukizi ya magonjwa ya zinaa yanaweza kutokea hata kabla ya kumwaga mbegu.

Je, mwanamke anaweza kufikia mshindo?

Ndiyo, mwanamke anaweza kufikia mshindo wakati wa kujamiiana. Dalili ya mwanamke kufikia mshindo katika kujamiiana ni ile hali ya pekee ya kujisikia vizuri kimwili. Tofauti na mwanaume, anapofikia mshindo mwanamke hakojoi kitu chochote.

Kwa kawaida mwanaume anakojoa manii wakati wa kujamii ana anapofikia mshindo. Kwa sababu dalili hii ni rahisi kuona baadhi ya watu wanadhani kwamba ni wanaume tu wanaofikia mshindo wakati wa kujamii ana. Lakini hii siyo kweli. Mwanamke pia hufikia mshindo, ingawa siyo rahisi kuuona.

Je, kwa nini mwanamke akigongwa na uume kwenye uke yaani juu hutoa majimaji kupitia ukeni?

Kugusana kwa kutumia viungo vya uzazi ni njia mojawapo ya kuamsha hisia ya kujamii ana. Kama mwanamke anatoa majimaji baada ya kugusana na uume kwenye uke, i ina maana kwamba ameshikwa na ashiki kubwa. Majimaji hayo yanarahisisha uume kupenya ukeni. Chanzo cha majimaji hayo ni vifuko maalumu vilivyomo ndani ya uke.

Njia zipi zinaweza kumletea mwanamke mshindo haraka, na zipi zinamletea mwanaume mshindo haraka?

Jambo la msingi kabisa ni kwamba wote wawili kuwa tayari kwa kujamii ana. Yaani kupendana na kujaliana sana, halafu kuwa tayari kwa tendo hilo kimwili, kimawazo na kiakili. Kutokuwa tayari kwa kufanya mapenzi, kwa mfano kwa sababu ya kuogopa ujauzito, inamzuia mtu yeyote kufikia mshindo.
Kama wote wawili mpo tayari, kufikia mshindo au kutofikia kunategemea maandalizi ya awali ya mapenzi.
Mnatakiwa kukubaliana jinsi mtakavyofanya mapenzi i i ili kila mmoja wenu aweze kufurahia na kuridhika. Kwa uhakika, kila mwanamke na mwanaume anazo sehemu maalumu ambazo ukigusa basi ni rahisi sana kufikia mshindo.
Upeo wa hali ya kujamiiana pia unaweza kufikia kwa kupiga punyeto. Kwa mfano, mwanaume anaweza kugusa uume wake au mwanamke anaweza kusugua taratibu kinembe mpaka anafikia mshindo. Kupiga punyeto ni njia i iliyo salama ya kumaliza hamu ya kutaka kufanya mapenzi na haina athari mbaya kiafya.

Kwa nini mara nyingi mvulana ni mwepesi sana katika kuanzisha kufanya mapenzi? Na kwa nini mwanaume mara nyingi anafikia mshindo kabla ya mwanamke?

Kwa kawaida i inakubalika kuwa wavulana ndiyo waaanze kuonyesha ishara za kujamiaana na tafiti zimeonyesha kwamba mara nyingi mwanaume anafikia mshindo kabla ya mwanamke. Hii ni ukweli katika sehemu nyingi za dunia.
Baadhi ya wavulana wanatumia vibaya uwezo wao wa kufanya mapenzi. Wanafuatafuata wasichana na kuwatongoza i ili wafanye mapenzi katika umri mdogo. Hata hivyo kujamii ana katika umri mdogo kunaweza kusababisha athari nyingi kama vile mimba isiyotarajiwa au kuambukizwa magonjwa ya zinaa. Kwa hiyo, wavulana wanashauriwa kuwa wavumilivu licha ya mivuto hiyo ya kutaka kujamii ana, kwa sababu kwa njia ya kujamii ana ovyo mnahatarisha maisha yenu ya baadaye. Kuna njia nyingine za kuonyesha mapenzi, kama vile kubusu, kukumbatia, kushikana mikono na hata kupiga punyeto.
Kimaumbile, mara nyingi mwanaume anafikia mshindo haraka zaidi kuliko mwanamke. Lakini, mkihakikisha kwamba mwanamke ni tayari kwa kujamii ana na kama mmechukua muda wa kutosha kujiaanda vizuri, mnaweza kufikia mshindo pamoja. Hivyo kuwaletea raha na starehe wote wawili.

Ndiyo, mwanaume ambaye ana uwezo wa kumwaga mbegu bila shida anaweza kuwa mgumba. Kutokuwa mgumba kuna maana kwamba uume wa mwanaume unaweza kusimama, kwamba mwanaume anaweza kumwaga shahawa na vilevile kwamba zile mbegu ni nzima na zina nguvu za kutosha za kurutubisha yai.

Kwa hiyo, hata kama mwanaume anamwaga shahawa, i inawezekana kwamba hazipo mbegu za kutosha ndani ya shahawa au kwamba mbegu hazina nguvu za kutosha. Mwanaume huyu ni mgumba. Ni daktari tu, anayeweza kumhakikishia mwanaume kuwa au kutokuwa mgumba.

Je, Ni Vipi naweza Kukabiliana na Hisia za Kutokuwa Tayari kwa Ngono? 😊

1. Kwanza kabisa, ni muhimu kuelewa kuwa hisia za kutokuwa tayari kwa ngono ni za kawaida kabisa na zinaashiria heshima yako kwa mwili wako na thamani ya uhusiano wa kimapenzi.

2. Jifunze kumwelewa mwenzi wako na kuwasiliana wazi wazi kuhusu hisia zako. Kwa mfano, unaweza kumwambia kwamba unapendelea kusubiri hadi ndoa kabla ya kushiriki ngono na kwamba inahitaji muda zaidi ili ujisikie tayari.

3. Tambua sababu za kutokuwa tayari. Ni muhimu kuwa na ufahamu wa kina juu ya sababu za hisia zako. Inaweza kuwa ni kutokana na imani za kidini, kuheshimu ndoto zako za baadaye au kulinda afya yako ya akili na mwili.

4. Jihadhari na shinikizo la kijamii. Leo, kuna shinikizo kubwa kutoka jamii yetu kuhusu ngono na uzoefu wa kimapenzi. Lakini ni muhimu kukumbuka kuwa maamuzi yako ya kibinafsi yanapaswa kuongozwa na thamani na imani zako, si shinikizo la wengine.

5. Jielewe na uwe na uhakika. Kujielewa ni hatua muhimu katika kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono. Fanya tafakari na uchunguze thamani na malengo yako binafsi. Kuwa na uhakika katika maamuzi yako na kuzingatia jinsi yanavyounga mkono maisha yako ya baadaye.

6. Tafuta msaada na ushauri. Msaada kutoka kwa marafiki au watu wazima wenye uzoefu unaweza kuwa muhimu sana. Wanaweza kushiriki hadithi zao za mafanikio au kukupa ushauri ambao utakusaidia kukabiliana na hisia zako.

7. Jenga uhusiano mzuri na mwenzi wako. Kuwa na mazungumzo ya wazi na mwenzi wako kuhusu hisia zako na kujiweka wazi kuhusu mipaka yako itasaidia kujenga uhusiano thabiti na waaminifu.

8. Panga shughuli mbadala. Badala ya kuangazia hisia za kutokuwa tayari kwa ngono, jifunze kufurahia shughuli mbadala kama kutembea, kusoma vitabu, kucheza michezo au kushiriki katika shughuli za kijamii.

9. Jiunge na vikundi vyenye maadili sawa. Kukutana na watu ambao wanashirikiana na maadili yako na wanaunga mkono maamuzi yako itakusaidia kujenga ujasiri na kuendelea kushikamana na malengo yako.

10. Jifunze kujisitiri. Kuweka akili yako na mwili wako busy na shughuli za kujisitiri kunaweza kukusaidia kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono. Kushiriki katika shughuli za kujifunza, kukuza vipaji vyako au kufanya kazi za kujitolea kunaweza kukuweka katika mwelekeo sahihi.

11. Kuwa na imani. Imani katika Mungu au imani yoyote ya kidini inaweza kukupa nguvu na mwongozo katika kukabiliana na hisia zako. Kuomba na kutafakari kunaweza kukusaidia kupata amani na kuelewa umuhimu wa kungojea.

12. Jiwekee malengo ya muda mrefu. Kuwa na malengo ya muda mrefu kama vile kufikia mafanikio ya kitaaluma, kujenga familia au kutimiza ndoto zako kunaweza kukusaidia kuona umuhimu wa kusubiri hadi wakati unaofaa kwa ngono.

13. Elewa madhara ya mapema. Kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono kunaweza kuzuia hatari zinazoweza kusababishwa na ngono zisizodhibitiwa kama vile mimba zisizotarajiwa, maambukizo ya zinaa au hata kutofautiana na maadili yako.

14. Jiulize maswali. Je, umependezwa na mwenzi wako kwa sababu ya mtu wao ni au kwa sababu ya vitendo vyao? Je, ni uhusiano wenye msingi thabiti ambao unaweza kudumu katika muda mrefu? Maswali haya yanaweza kukusaidia kuwa na ufahamu wa kina juu ya uhusiano wako na kusaidia kukabiliana na hisia zako.

15. Kumbuka umuhimu wa kusubiri hadi ndoa. Kusubiri hadi ndoa kunaleta baraka nyingi katika maisha ya baadaye. Kuwa na uhusiano wa kimapenzi wa kweli na mwenzi wako, kujenga msingi wa kudumu na kuwa na uhakika kuwa umefanya uamuzi sahihi kutasaidia kudumisha furaha na amani katika maisha yako ya ndoa.

Unafikiri vipi juu ya kushikamana na maadili yako na kusubiri hadi ndoa kabla ya kushiriki ngono? Je, una maoni au mawazo mengine kuhusu jinsi ya kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono? Natarajia kusikia kutoka kwako! 😊

Kwa vile Albino hana tofauti na watu wengine inopokuja
kwenye suala la idadi ya watoto wa kuzaa jambo la msingi ni
yeye mwanamke au mwanaume Albino kuzaa idadi aliyojipangia
mwenyewe. Akitia maanani uwezo alio nao wa kuwatunza na
kuwapa mahitaji muhimu.

Ndiyo, lakini ni mwanzo tu na kwa muda mfupi; hii ni kwa
sababu mwanzoni nikotini iliyomo katika sigara inasababisha
damu kumiminika kwa wingi kupita kwenye ubongo wako. Hivyo,
husababisha msisimko na kukufanya ujisikie raha. Nikotini
pia inasababisha misuli mwilini kujichua na hivyo kukufanya
ujisikie mchangamfu.

Baada ya muda utajisikia kinyume na ulivyojisikia mwanzoni.
Kama utavuta zaidi na zaidi damu na oksijeni kidogo vitatiririka
mwilini na kwenye ubongo. Hii itakufanya ujisikie mchovu na
mwenye huzuni.

Kwa bahati mbaya baadhi ya matangazo ya biashara au
marafiki watakushawishi kwamba, uvutaji wa sigara ni safi, poa
na hukufanya kujisikia mkubwa. Lakini hawaongelei madhara
mabaya kiafya yatokanayo na uvutaji wa sigara na ugumu wa
kuacha uvutaji huo pale utakapoizoea.

Nikotini mara nyingi
huitwa kianzisho. Hii inamaanisha kwamba wakati mwingine
vijana wanaanza kuvuta sigara na kisha kuhamia kwenye
utumiaji wa dawa za kulevya. Hata hivyo uvutaji ni gharama.

Nifanyeje Kukabiliana na Hisia za Kukosa Ujasiri wa Kujihusisha na Ngono? 🌈

Karibu kijana! Leo, tutajadili jinsi ya kukabiliana na hisia za kukosa ujasiri wa kujihusisha na ngono. Najua kuwa wakati mwingine hisia hizi zinaweza kuwa ngumu sana kushughulikia, lakini hakuna haja ya kuwa na wasiwasi. Kama mzazi wako wa kiafrika, niko hapa kukupa ushauri na mwongozo wa kutumia akili yako na kuishi maisha ya maadili yanayokubalika katika tamaduni zetu. Jiunge nami katika safari hii ya kujifunza na kukua!

1️⃣ Jitambulishie: Fanya mazoezi ya kutambua na kuelewa hisia zako vizuri. Jiulize, "Kwa nini hisia hizi za kukosa ujasiri zinajitokeza?" Kwa mfano, unaweza kukosa ujasiri kwa sababu ya kushindwa kuishi kulingana na matarajio ya kijamii au kutokuelewa mwili wako. Kuhakikisha unajua chanzo cha hisia hizo ni hatua ya kwanza ya kukabiliana nazo.

2️⃣ Zungumza na mtu unaemwamini: Kuna nguvu katika kuzungumza na mtu unaemwamini na kuweza kushiriki hisia zako. Unaweza kuzungumza na wazazi wako, mlezi, au rafiki wa karibu. Wanaweza kutoa mwongozo na maoni yenye thamani ambayo yatakusaidia kushinda hisia hizo.

3️⃣ Fanya mazoezi ya kujenga ujasiri: Kupitia mazoezi ya kujenga ujasiri, unaweza kuimarisha imani yako ndani yako mwenyewe. Fikiria juu ya uwezo wako na ufanisi wako katika maeneo mengine ya maisha yako. Kwa mfano, unaweza kuwa na ujasiri mkubwa katika masomo yako au michezo. Tumia ujasiri huu kukabiliana na hisia zako za kukosa ujasiri kwa kujihusisha na ngono.

4️⃣ Jiongeze mwenyewe: Elimu ni ufunguo wa mafanikio. Jiunge na vikundi vya vijana, soma vitabu vinavyohusu afya ya kujamiiana, na tafuta habari sahihi mtandaoni. Kupata ufahamu sahihi na kukua kielimu katika suala hili kutakupa ujasiri na maarifa ya kuchukua maamuzi sahihi.

5️⃣ Jifunze kutoka kwa wengine: Kuwa na mifano ya kuigwa ni muhimu sana. Jifunze kutoka kwa watu waliofanikiwa katika kujitambua na kudhibiti hisia za kujihusisha na ngono. Unaweza kusoma vitabu vya waandishi kama Chimamanda Ngozi Adichie, Chris Mukasa, au Dona Maluma. Pia, unaweza kuangalia video au kusikiliza podcast za watu wanaoshiriki uzoefu wao katika kukabiliana na hisia kama hizi.

6️⃣ Fanya maamuzi ya busara: Kila wakati, chukua maamuzi ya busara na yenye kuzingatia maadili ya kiafrika. Kumbuka, kujiingiza katika ngono kabla ya ndoa inaweza kuwa na madhara ya kimwili na kihisia. Jua thamani yako na uzingatie ahadi ambayo umetoa kwa maisha yako. Kwa kufanya hivyo, utakuwa unachukua hatua za ujasiri katika kukabiliana na hisia hizi.

7️⃣ Wasiliana na wataalam: Mara nyingi, kuongea na wataalamu katika nyanja ya afya ya akili na mahusiano ni muhimu sana. Wataalamu hawa watakuwa na ujuzi na uzoefu wa kukusaidia kuelewa hisia zako na kukupa mwongozo sahihi. Ongea na mshauri wa shule yako, mwalimu, au hata daktari wako. Wao watakusaidia kwa njia ambayo itakuheshimu na kukupatia msaada uliohitaji.

8️⃣ Jifunze kutokana na uzoefu wako: Kila wakati, tafakari juu ya uzoefu wako. Je! Kuna mambo ambayo unaweza kufanya tofauti? Je! Kuna njia ambayo unaweza kujiboresha zaidi? Kujifunza kutokana na uzoefu wako utakusaidia kukuza ujasiri wako na kukabiliana na hisia hizo kwa njia bora.

9️⃣ Chukua muda kujitambua: Kujitambua ni muhimu katika kukabiliana na hisia za kukosa ujasiri. Jifunze kuthamini na kujipenda kama ulivyo. Jali na kulinda mwili wako na afya yako. Kukubali na kuthamini nafsi yako kutakusaidia kujiamini na kukabili hisia hizi.

🔟 Jiunge na vikundi vya rika lako: Kuwa sehemu ya vikundi vya vijana ambao wanashiriki maadili sawa na wewe ni njia nzuri ya kujijengea ujasiri na kuwa na marafiki ambao watakusaidia katika safari yako. Kwa kushiriki katika vikundi hivi, utapata moyo na mwongozo wa kuishi maisha ya maadili.

1️⃣1️⃣ Ajibidishe: Je! Unaamini kwamba hisia hizi za kukosa ujasiri zitadumu milele? Tafakari juu ya hilo! Badala ya kujinyima na kukosa ujasiri, weka lengo la kufikia ujasiri na kujihusisha na ngono kwa wakati unaofaa. Kumbuka, kila kitu kina wakati wake.

1️⃣2️⃣ Shinda shinikizo la kijamii: Mara nyingi, shinikizo la kijamii linaweza kuwa sababu ya hisia hizi za kukosa ujasiri. Lakini jua, wewe ni mtu binafsi na uwezo wa kufanya maamuzi yako mwenyewe. Usiache shinikizo la wenzako likushawishi kufanya kitu ambacho hauko tayari kukifanya. Jiwekee malengo yako na kaa imara.

1️⃣3️⃣ Zingatia ndoto zako: Fikiria juu ya ndoto zako za baadaye na malengo yako. Je! Kujihusisha na ngono kwa sasa itasaidia kufikia ndoto zako na malengo yako? Kwa kuzingatia ndoto zako na kujitolea kufanya kazi kuelekea kufikia malengo yako, utapata msukumo mpya wa kukabiliana na hisia za kukosa ujasiri.

1️⃣4️⃣ Jikumbushe umuhimu wa kusubiri hadi ndoa: Katika tamaduni zetu za Kiafrika, tunathamini uaminifu na utakatifu wa ndoa. Kusubiri hadi ndoa ni njia ya kuheshimu tamaduni zetu na kujilinda na hatari zinazoweza kutokea katika mahusiano ya ngono nje ya ndoa. Kumbuka, kila kitu kina wakati wake, na kujilinda hadi ndoa itakupa furaha na amani ya akili.

1️⃣5️⃣ Kuwa na maadili ya kiafrika: Mwisho lakini sio kwa umuhimu, endelea kufuata maadili ya kiafrika katika maisha yako. Kuwa mwaminifu, mwadilifu

Viungo vya uzazi vya ndani vinaonekana katika michoro inayofuata:

Ukiangalia mchoro huu hapo juu, ambao unaonyesha via vya uzazi vya ndani, utaona uke, mfuko wa uzazi, kokwa za mayai na mirija ya kupitisha mayai. Uke ni mfereji ulio kati ya mfuko wa uzazi na sehemu ya nje ya via vya uzazi. Uke unatumiwa wakati wa kujamii ana, damu ya hedhi na mtoto hupita hapa. Urefu wa uke kwa wastani ni sentimita 7 hadi 8. Mfuko wa uzazi kwa kawaida huwa na ukubwa unaofikia embe ndogo. Yai moja lililorutubishwa hujishikilia kwenye kuta zake nazo huitunza mimba mpaka siku ya kuzaliwa mtoto. Wakati wa ujauzito mfuko wa uzazi hukua taratibu ukistahimili ukuaji wa mtoto. Kila upande wa mfuko wa uzazi i i ipo kokwa ya mayai, ambayo i ina ukubwa kama mbegu ya harage. Kila mwezi yai moja hukomaa kwa upande wa kulia au kwa upande wa kushoto na husafiri kwa kupitia katika mrija wa falopia. Kazi ya mirija ni kupitisha yai lililopevuka kila mwezi kutoka kwenye kokwa za mayai mpaka mfuko wa uzazi. Yai hutungishwa ndani ya mirija hii.

Ukiangalia mchoro huu unaoonyesha via vya uzazi vya nje, utaona midomo ya nje na midomo ya ndani, halafu kisimi, tundu la mkojo, sehemu ya haja kubwa na mlango wa uke. Midomo ya nje na ya ndani ni mii nuko ya ngozi na i iko hapo kuhifadhi sehemu za ndani za uke. Kisimi (au kinembe) ni sehemu ya juu kabisa ndani ya uke na ni sehemu ya uke ambayo humsaidia mwanamke awe na msisimko au asikie utamu wakati wa kujamii ana. Kama tulivyoona hapo juu, mlango wa uke ni tundu ambalo damu hutokea wakati wa hedhi. Pia ni sehemu unapoingia uume wakati wa kujamii ana na mtoto hutokea sehemu hii anapozaliwa. Tundu la mkojo ni juu ya mlango wa uke na ni tundu ambalo mkojo hutokea. Sehemu ya haja kubwa ni sehemu i inapopita haja kubwa (kinyesi).
Kama wewe ni msichana, unaweza kuamua kutumia kioo kujiangalia sehemu zako za via vya uzazi vya nje. Kwa njia hii unaweza kuyaelewa vizuri maumbile yako.

Vituo vyenye utaalamu na katika hospitali i au Taasisis kama vile Shirika la Amref au CCBRT wana uwezo wa kutoa ushauri nasaha na vipimo vya kuaminika. Ushauri nasaha unakusaidia wewe kuelewa kipimo hicho ni cha nini, ni majibu gani yanayoweza kupatikana au kutopatikana. Upimaji huu hufanywa kwa siri, ni wewe tu pekee yako unaweza kupewa majibu. Katika miji mingi, vituo vya ANGAZA vipo na pia vituo hivi hutoa huduma rafiki kwa vijana.
Huduma za upimaji hazipatikani kwa urahisi sehemu za vijijini kwa sababu vyombo vinavyotumika katika upimaji ni vya gharama kubwa na vinahitaji umeme na uangalizi mkubwa. Mpaka sasa huduma hizi zinapatikana katika hospitali na kwa baadhi ya mashirika yanayojishughulisha na maambukizi ya Virusi vya UKIMWI na UKIMWI.
Jambo nzuri ni wewe kuuliza habari zaidi katika kituo cha afya kilicho karibu nawe.

Wakati mwingine ni vigumu kusema hapana ukiwa na
maana ya hapana. Jaribu kuwa mpole na usiwe mgomvi.
Jaribu kueleza sababu zako kwa upole na uwaeleze rafiki zako kile unachokijua na nini unachofanya. Hivyo utapata heshima kutoka kwa wanarika wenzako na rafiki zako. Kama vijana wenzako watakushawishi utumie dawa za kulevya wakati wewe hutaki, wanaweza kuwa marafiki wabaya. Kumbuka kwamba rafiki ni mtu ambaye anajali, analinda na kuthamini maisha ya rafiki yake. Kwa maana hiyo, kwa nini mtu anayekushawishi kwa makusudi kufanya kitu chenye madhara kwa afya yako awe rafiki wa kweli?!

Mwili wa mwanaume unatengeneza aina mbili za mbegu. Kuna mbegu zinazokua kuwa mtoto wa kiume na kuna mbegu zinazokua kuwa mtoto wa kike. Ile mbegu inayofika kwenye yai kwanza, inarutubisha yai na ni wakati uleule, jinsia ya mtoto i inatokea. Uwezekano wa kumpata mtoto wa kike au wa kiume unafanana, na hii ni kweli katika nchi zote duniani.

Ndiyo hatari kuu ya matumizi ya dawa za kulevya ambayo
unayazoea na kufikiri huwezi kufanya lolote bila ya kutumia.

Kwa upande wa sigara unaweza kuzoea hali yake ya kukutuliza na
hali ya kutamani kila unapojisikia. Kwa wengi hamu hiyo hutokea
baada ya kazi nzito, pamoja na pombe, au baada kula. Kwa hiyo,
kama unataka kuacha uvutaji wa sigara inabidi ubadili tabia na
kuepuka vishawishi na pia kupambana na nafsi na matamanio
yako. Hii ni hatua kubwa inayohitaji msimamo mkali.
Utakapoanza kupunguza matumizi ya sigara au kuacha kabisa
utajisikia mpweke au mkiwa. Hali hii inaweza ikawa mbaya na
kuumiza. Mara nyingi utajihisi kujawa na wasiwasi, utakosa
usikivu, utajisikia kusinzia ingawa utakosa usingizi usiku,
mapigo ya moyo hushuka na pia shinikizo. Hamu ya kula na
uzito kuongezeka iwapo utendaji wako wa kazi hupungua.
Ukishatawaliwa na sigara basi kuvuta kwako si tabia bali ni
ugonjwa. Watu wengi wanaotegemea nikotini hawavuti kwa
starehe inayoletwa na starehe ya uvutaji, bali kuepuka maumivu
yanayosababishwa na kuacha sigara.