Hata kama utafanya kila kitu usibakwe bado inaweza ikatokea.
Ubakaji na unyanyasaji wa ujinsia unaweza kutokea kwa kila mtu.
Hata hivyo kuna baadhi ya vitu ambavyo vinaweza kupunguza
hatari ya kubakwa.
Jizuie usiwe peke yako kwenye giza, kutembea peke yako
katika misitu au sehemu ambazo zina watu wachache, kuchota
maji sehemu ya mbali. Hakikisha kuwa kuna watu karibuni wa
kukusaidia iwapo kuna hatari. Pia jihadhari na watu walevi na
sehemu ya kunywea pombe maana watu walevi wanaweza wakawa
hatari. Iwapo umelazimika kufanya kazi katika mazingira
ya hatari, jaribu kujadili tatizo hili na wazazi wako au mtu
unayemwamini na muulize huyu mwanamume au mwanamke
azungumze na wazazi wako.
Usikubali zawadi au upendeleo, kama unafikiri unapewa wewe
kwa kubadilishana na ngono. Kama unajisikia unatishwa jaribu
kukimbia na piga kelele kwa kutafuta msaada mara moja.
Utafiti umeonyesha kuwa wasichana au wanawake ambao kwa
ushupavu wanasema hapana na ambao wanathubutu kupiga
kelele na kuvutia hisia za wengine wakati wanaposhambuliwa
wana hatari kidogo ya kubakwa. Unapokuwa unajitetea kwa
uhakika unapoanza unachopenda na usichopenda, ni sehemu
muhimu ya kujilinda.

Je, umewahi kujiuliza ni vipi unaweza kupata msaada wa kielimu kuhusu masuala ya ngono? Leo, tutazungumzia njia ambazo unaweza kutafuta elimu na msaada muhimu ili kukusaidia kuelewa na kujilinda katika masuala ya ngono. Ni muhimu kuzingatia kuwa tuko hapa kukusaidia na kukupa miongozo sahihi kulingana na maadili yetu ya Kiafrika ya kukubalika.

1️⃣ Jitafakari mwenyewe: Kabla ya kutafuta msaada wa kielimu, ni muhimu kujitafakari mwenyewe na kuelewa ni kwa nini unataka kujifunza zaidi kuhusu ngono. Je, ni kwa sababu unajisikia kuchanganyikiwa au una wasiwasi juu ya afya yako? Au labda unatafuta miongozo ya kujilinda na kufanya maamuzi sahihi? Kuwa wazi na wewe mwenyewe kuhusu malengo yako itakusaidia kuelewa jinsi ya kufaidika na msaada unaopatikana.

2️⃣ Tembelea kituo cha afya: Kituo cha afya ni mahali pazuri pa kuanza kutafuta msaada wa kielimu juu ya masuala ya ngono. Huko utapata wataalamu wa afya ambao wanaweza kukusaidia na kushauri kwa usiri na ujuzi. Wanaweza kujibu maswali yako na kukupa miongozo sahihi kuhusu afya ya uzazi, kinga dhidi ya magonjwa ya zinaa, na njia salama za kufurahia ngono.

3️⃣ Ongea na wazazi au walezi wako: Wazazi na walezi wako ni rasilimali muhimu ya msaada wa kielimu. Wanaweza kukupa mwongozo sahihi na ushauri unaotokana na uzoefu wao. Pamoja nao, unaweza kujifunza juu ya maadili ya Kiafrika yanayohusu ngono na jinsi ya kudumisha afya ya fizikia na kihisia katika uhusiano wako.

4️⃣ Changamka na majadiliano ya darasani: Shuleni, unaweza kupata fursa ya kujifunza na kushiriki mazungumzo ya darasani kuhusu masuala ya ngono. Hakikisha unaweka msisitizo kwenye madarasa yanayotoa mafunzo ya afya na mahusiano. Hii itakupa fursa ya kuuliza maswali na kujadili masuala yanayokuhusu na wenzako.

5️⃣ Tumia rasilimali za mtandaoni: Mtandao ni chanzo kingine cha msaada wa kielimu. Kuna tovuti nyingi na programu za simu ambazo zinatoa miongozo sahihi na taarifa kuhusu ngono. Hata hivyo, ni muhimu kujitambua na kuchagua vyanzo vinavyotoa taarifa sahihi na zenye maadili.

6️⃣ Shiriki na marafiki wako: Usisite kushiriki mawazo na marafiki wako kuhusu masuala ya ngono. Wanaweza kuwa na taarifa au uzoefu ambao unaweza kujifunza kutoka kwao. Kwa kushirikiana, mnaweza kusaidiana na kufanya maamuzi sahihi kuhusu afya ya ngono.

7️⃣ Tafuta msaada wa kitaalamu: Ikiwa unahisi kuwa unahitaji msaada zaidi au umeathiriwa kihisia kutokana na masuala ya ngono, ni muhimu kutafuta msaada wa kitaalamu. Kuna washauri nasaha na wataalamu wa saikolojia ambao wana uzoefu katika masuala ya afya ya ngono na wanaweza kusaidia katika kujenga afya ya akili na kujiamini.

8️⃣ Chagua kuwa mtu wa maadili: Ni muhimu kuzingatia maadili ya Kiafrika ambayo yanasisitiza kujiheshimu na kujilinda katika masuala ya ngono. Kwa mfano, ni muhimu kufanya maamuzi ya kujizuia na kusubiri hadi ndoa kabla ya kuingia katika mahusiano ya kingono. Kuchagua kuwa mtu wa maadili ni njia bora ya kujilinda na kuheshimu maadili ya Kiafrika.

9️⃣ Kumbuka kujilinda: Wakati wa kujihusisha katika mahusiano ya kingono, ni muhimu kuzingatia njia za kujilinda na kinga dhidi ya magonjwa ya zinaa na mimba zisizotarajiwa. Kutumia kondomu na kuchunguza hali ya afya ya mwenzi wako ni hatua za muhimu katika kuzingatia afya yako.

🔟 Fuata maadili ya Kiafrika: Katika jamii zetu za Kiafrika, maadili ni sehemu muhimu ya kuishi maisha yenye furaha na yenye mafanikio. Kuwa na maadili mema itakusaidia kufanya maamuzi sahihi na kuepuka hatari za afya ya ngono na kijamii. Kujifunza na kuishi kulingana na maadili haya itakuhakikishia maisha bora.

Je, una mawazo gani kuhusu kujifunza na kusaidiwa kuhusu masuala ya ngono? Je, unaona kuwa ni muhimu kuzingatia maadili ya Kiafrika katika maisha yako ya kijinsia? Tuambie mawazo yako na tutumie maswali yako. Jukumu letu ni kukusaidia kufanya maamuzi sahihi na kukuongoza kuelekea afya ya ngono na maisha yenye furaha. Tuko hapa kukusaidia!

Nchini Tanzania ni 7% ya watu wenye umri kati ya miaka 15-49 wana maambukizi ya Virusi vya UKIMWI. Hii i ii inamaanisha kuwa kati ya watu 100 wa umri huu 7 wao wameambukizwa na Virusi vya UKIMWI.
Kila mkoa una watu walioambukizwa kwa kiwango tofauti, mikoa mingine i ikiwa na kiwango cha juu . Jedwali lilioambatanishwa hapa linaonyesha Mkoa wa Mbeya, Iringa na Dar es Salaam kuathirika zaidi na i idadi kubwa ya watu waliopima na kuonekana kuwa na virusi vya UKIMWI.

Ni vigumu kutoa jibu kamili kwa nini hisia hii i ii inatokea kwa watu wengine, kwa sababu wataalamu bado wanalifanyia utafiti.

Siku hizi, wataalamu wanafikiri kwamba kuvutiwa kimapenzi na jinsia ya aina moja kunasababishwa na mambo mengi, ambayo ni pamoja na maumbile au kwa kurithi. Vilevile jamii i ii inaweza kuchangia. Hata hivyo, wataalamu wanakazia kwamba suala hili bado halijafanyiwa utafiti wa kutosha na hivyo inawezekana kuna sababu nyingine.

1. Je, ualbino unaambukiza? ……….. Hapana
2. Ualbino ni ugonjwa? ………..Hapana
3. Ualbino ni laana? ………..Hapana
4. Ualbino ni kitu cha kawaida? ………..Hapana
5. Ualbino unawapata tu watu weusi?……….. Hapana
6. Watu wanaoishi na ualbino wana macho mekundu?……….. Hapana
7. Albino ni watu wenye imani za ushirikina? ………..Hapana
8. Albino wana nguvu za giza? ………..Hapana
9. Je, Albino hawana akili? ………..Hapana
10. Je, ni kosa la mwanamke anayezaa mtoto Albino? ………..Hapana
11. Je, jamii ibadili mtazamo hasi iliyo nao kuhusu Albino?……….. NDIYO

Ndiyo! Dawa yoyote i itakayotumiwa pasipo mahitaji sahihi au kwa kipimo zaidi ya kinachopendekezwa i inaweza kuwa hatari na pengine husababisa kifo. Mara zote sikiliza kwa makini maelekezo yatolewayo na madaktari au wauzaji wa dawa. Usichanganye dawa na pombe au dawa nyingine kwani kwa hakika kufanya hivyo ni hatari.

Wapo baadhi ya Albino wenye macho ya kuchezacheza na
ambayo hayawezi kulenga pamoja. Hii inaitwa “Nystagmus”.
Albino hawezi kudhibiti hali hii. Wakati jicho moja linalenga
mahali lingine huwa linacheza na hii inafanya kuona sawasawa
kuwa kugumu.

Ni kweli kwamba mara nyingi hali hii huwatokea wavulana na wanaume. Ndani ya uume kuna mishipa mingi ya damu na kama damu nyingi i i ikienda sehemu hii i ii inasababisha uume kuwa mgumu na kusimama. Mtu anapolala huwa ametulia na hivyo damu inaweza kusukumwa kuelekea kwenye uume. Kwa hiyo, msukumo wa damu ndani ya uume ni sababu pekee ya uume kusimama. Pia kujaa kwa kibofu cha mkojo huweza kusababisha uume kusimama wakati wa kuamka usingizini asubuhi.

Punyeto ni kupapasa au kusugua kiungo cha uzazi ili uweze kupata
starehe. Hakuna kosa kwa tendo hilo, kwa sababu hakuna tatizo
lolote kwa mvulana au msichana. Kwa kawaida watu hufanya hivyo
kwa siri, baadhi ya mila na desturi wanapinga kufanyika kwa
tendo hili hata hivyo hakuna sheria yoyote kuhusu punyeto.

Ukitaka kuelewa jinsi mimba i inavyopatikana, lazima uelewe mzunguko wa hedhi wa mwanamke. Baada ya kuvunja ungo (yaani kupata hedhi kwa mara ya kwanza) msichana hupata hedhi mara moja kila mwezi. Kwa wanawake wengi ni kila baada ya siku 28, hata hivyo wengine huweza kupata hedhi chini au zaidi ya siku hizo.
Siku ya kwanza ya hedhi huhesabiwa kama siku ya kwanza ya mzunguko. Baada ya damu kutoka, yai moja linaanza kukua ndani ya kokwa. Na vilevile utando ndani ya mfuko wa uzazi huanza kujengeka i ili ukaribishe mimba. Kati ya siku 11 au 14 yai hupevuka ndani ya kokwa na halafu husafiri kwenye mrija

wa kupitisha mayai hadi mfuko wa uzazi. Mwanamke anapata mimba kama yai litaungana na mbegu ya kiume ndani ya mrija wa kupitisha mayai. Ina maana kwamba endapo atajamii ana kipindi cha siku chache kabla ya yai kupevuka au siku yai linapopevuka na kutoka kwenye kokwa, linarutubishwa wakati linaelekea kwenye mji wa mimba, na linapofika hapo kwenye mji wa mimba linatulia kwenye utando wa mji wa mimba. Mtoto anahifadhiwa na kukua ndani ya mji wa uzazi mpaka siku ya kuzaliwa. Kama yai halikurutubishwa, basi yai hufa na hutoka pamoja na utando wa mfuko wa uzazi na hutoka nje ya mwili wa mwanamke kama damu ya hedhi. Yaani, mwanamke atapata hedhi kama kawaida na atafahamu kwamba hajashika mimba.

Jinsi ya Kuepuka Kuingiliwa na Maswala ya Ngono katika Uhusiano

Karibu kwenye makala hii ambapo tutajadili jinsi ya kuepuka kuingiliwa na maswala ya ngono katika uhusiano wako. Katika dunia yetu ya kisasa, tunazidi kukutana na changamoto nyingi katika maisha yetu ya kimapenzi. Ni muhimu kuelewa kuwa tunaweza kudhibiti hisia zetu na kuweka mipaka sahihi ili kuhakikisha tunabaki na afya ya kihisia na kimwili. Hapa chini ni vidokezo kumi na tano vitakavyokusaidia kuepuka maswala haya ya ngono na kudumisha uhusiano wenye furaha na mafanikio.

1. Tambua thamani yako: Jitambue na ujiamini kuhusu thamani yako kama mtu na mpenzi. Kumbuka kuwa wewe ni wa pekee na unastahili upendo na heshima ya kweli. Jisikie huru kuweka mipaka yako na kudai kutendewa kwa heshima.

2. Elewa malengo yako: Jiulize ni nini unataka kufikia katika uhusiano wako. Je, unataka uhusiano wa muda mfupi au uhusiano wa kudumu? Ni muhimu kuwa na malengo na kuhakikisha kuwa unakubaliana na mpenzi wako kuhusu hatma ya uhusiano wenu.

3. Wasiliana waziwazi: Kuwa na mawasiliano wazi na mpenzi wako kuhusu matarajio yenu na mipaka yenu. Hakikisha kuwa mnazungumzia na kuelewa vizuri kila mmoja kabla ya kuingia katika uhusiano wa kimwili.

4. Jifunze kusema hapana: Kuwa na uwezo wa kusema hapana wakati hali inahitaji. Hii inamaanisha kukataa kushiriki katika vitendo vya ngono ambavyo hujui au huvihisi vizuri. Hapana ni jibu linalostahili kuheshimiwa.

5. Epuka mazingira hatari: Jiepushe na mazingira ambayo yanaweza kuchochea hisia za ngono na kupelekea kushawishiwa kufanya vitendo usivyotaka. Kwa mfano, epuka kukaa peke yenu katika chumba cha giza au mahali penye msongamano wa watu wengi.

6. Jenga uhusiano wa kihisia: Wekeza katika ujenzi wa uhusiano mzuri wa kihisia na mpenzi wako. Jenga msingi imara wa urafiki na kuweka mawasiliano ya kina na mpenzi wako. Uhusiano wa kihisia una nguvu na huleta furaha na usalama.

7. Tafuta msaada wa wazazi na wazee wa ukoo: Wazazi na wazee wa ukoo wana uzoefu na hekima ambayo inaweza kuwa muhimu kwako. Waulize ushauri na wasiliana nao juu ya maswala ya ngono na uhusiano. Watasaidia kuongoza na kufanya maamuzi sahihi.

8. Jikinge na elimu: Jifunze kuhusu afya ya kijinsia na njia za uzazi wa mpango. Elimu hii itakusaidia kufanya maamuzi sahihi na kuwa na udhibiti wa mwili wako. Pia, itakusaidia kujikinga na magonjwa ya zinaa na mimba zisizotarajiwa.

9. Epuka shinikizo la marafiki: Usiache marafiki wako wakushawishi kufanya vitendo ambavyo huvihisi ni visivyo sahihi. Kuwa na ujasiri wa kusimama kidete na kuwa na maadili yako ya kibinafsi.

10. Kuwa na mipaka ya kihisia: Jua mipaka yako ya kihisia na uijulishe mpenzi wako. Kuwa wazi kuhusu ni nini unakubali na ni nini hukubali katika uhusiano wenu. Hii itasaidia kuweka mipaka sahihi ya kimwili na kihisia.

11. Jifunze kusubiri hadi ndoa: Kwa kuwa msisitizo wetu ni kuendeleza maadili ya Kiafrika, tunakushauri ujitahidi kusubiri hadi ndoa kabla ya kushiriki ngono. Hii italeta utulivu wa kihisia na kujenga msingi imara wa uhusiano wenu.

12. Kuwa na matamanio ya pamoja: Hakikisha unaelewa na unaheshimu matamanio ya mpenzi wako. Kuwa wazi kuhusu matamanio yenu na kufanya kazi pamoja ili kufikia matakwa yenu ya kihisia na kimwili.

13. Jifunze kuwasiliana kwa lugha ya mapenzi: Elewa na ujifunze jinsi ya kuwasiliana kwa lugha ya mapenzi na mpenzi wako. Kuwa wazi na mkweli kuhusu hisia zako na mahitaji yako. Hii itasaidia kuimarisha uhusiano wenu na kuepuka miscommunication.

14. Zingatia miradi na malengo yako: Kuwa na miradi na malengo maishani inaweza kusaidia kuepuka maswala ya ngono yanayoleta vurugu katika uhusiano wako. Weka akili yako na mawazo yako katika kufikia malengo yako na kutimiza ndoto zako.

15. Kumbuka kuwa ngono sio kila kitu: Mwisho lakini sio mwisho, kumbuka kuwa kuna mengi zaidi katika uhusiano kuliko ngono. Uhusiano wa kweli na wa kudumu unajengwa juu ya misingi ya upendo, heshima, uaminifu, na kujali. Kuzingatia mambo haya muhimu kutakusaidia kuepuka kuingiliwa na maswala ya ngono na kudumisha uhusiano wenye furaha na mafanikio.

Tunatumai kuwa vidokezo hivi vitakusaidia kuepuka maswala ya ngono katika uhusiano wako. Je, una maoni au maswali yoyote? Tungependa kusikia kutoka kwako! Jisikie huru kuacha maoni yako na tushiriki uzoefu wako. Tukumbuke kuwa ni muhimu kuheshimu maadili yetu ya Kiafrika na kujitahidi kuwa na uhusiano safi hadi ndoa.

Kwa kawaida i inakubalika kuwa wavulana ndiyo waaanze kuonyesha ishara za kujamiaana na tafiti zimeonyesha kwamba mara nyingi mwanaume anafikia mshindo kabla ya mwanamke. Hii ni ukweli katika sehemu nyingi za dunia.
Baadhi ya wavulana wanatumia vibaya uwezo wao wa kufanya mapenzi. Wanafuatafuata wasichana na kuwatongoza i ili wafanye mapenzi katika umri mdogo. Hata hivyo kujamii ana katika umri mdogo kunaweza kusababisha athari nyingi kama vile mimba isiyotarajiwa au kuambukizwa magonjwa ya zinaa. Kwa hiyo, wavulana wanashauriwa kuwa wavumilivu licha ya mivuto hiyo ya kutaka kujamii ana, kwa sababu kwa njia ya kujamii ana ovyo mnahatarisha maisha yenu ya baadaye. Kuna njia nyingine za kuonyesha mapenzi, kama vile kubusu, kukumbatia, kushikana mikono na hata kupiga punyeto.
Kimaumbile, mara nyingi mwanaume anafikia mshindo haraka zaidi kuliko mwanamke. Lakini, mkihakikisha kwamba mwanamke ni tayari kwa kujamii ana na kama mmechukua muda wa kutosha kujiaanda vizuri, mnaweza kufikia mshindo pamoja. Hivyo kuwaletea raha na starehe wote wawili.

Nani na lini unaoa ni maamuzi yako binafsi wewe mwenyewe,
hata kama rafiki na wazazi wanakushauri juu ya jambo hilo.
Kumlazimisha mtoto kuoa au kuolewa ni kumchukulia mtu uhuru
wa anavyopenda kuishi. Haki ya kuchagua kuoa, ama kuolewa
au kuanzisha familia yako huwa imegeukwa. Haki hii ni sehemu
ya makubaliano ya kimataifa na sehemu ya programu na hatua
ya Umoja wa Mataifa tangu mkutano wa Cairo 1994. Sheria
ya ndoa, Tanzania13 inasisitiza kwamba hakuna ndoa halali,
isipokuwa ipate ridhaa na iwe ya uhuru na hiari kutoka pande
zote za wanaokusudia kuoana. Ndoa yoyote ambapo pande
zimehusika hazikubaliani ndoa hiyo si halali.

Wakati mtoto amelazimishwa kuingia katika maisha ya ndoa bado
hayupo tayari na ndoa hiyo itakuwa inavunja haki za msichana
kama haki ya elimu.14 Msichana ana haki kupata elimu, msichana
ana haki kupata elimu. Haki ya kuoa inakamilika kwa msichana
kuwa na umri sahihi, naye kuwafanya maamuzi/uchaguzi wake
mwenyewe, kuanzisha familia. Kwa hiyo inaingilia kuvunja haki
ya msingi ya mtoto ya kumtoa shule kabla ya kumaliza elimu ya
msingi, ambayo ni shuruti kwa watoto wote, hapa Tanzania.

Kuna magonjwa mengi tofauti ya zinaa, lakini yale ambayo yameenea sana ni kisonono, kaswende, klamdia, kankroidi, utando mweupe , Virusi vya UKIMWI na UKIMWI. Shida kubwa ya magonjwa mengi ya zinaa ni kwamba dalili zake hazionekani kwa urahisi na kama yasipotibiwa kikamilifu yanaweza kuleta madhara makubwa. Maelezo kuhusu magonjwa ya zinaa yaliyoenea sana ni kama yafuatayo:

Kisonono:

Huchukua muda wa siku 1 hadi 14 tangu kuambukizwa mpaka kuonyesha dalili za kuumwa. Kwa wanawake dalili za kisonono ni maumivu chini ya tumbo ambayo yanaweza kuambatana na homa na kutokwa uchafu ukeni. Wapo wanawake wengine ambao hawaoni dalili zozote. Kwa wanaume dalili ni kutokwa na usaha uumeni na kupata maumivu wakati wa kukojoa. Athari yake kwa mwanamke ni kuziba mirija ya kupitisha mayai na mimba kutunga nje ya mfuko wa uzazi, na vilevile ugumba. Kwa mtoto aliye tumboni mwa mama mjamzito kisonono cha mama yake kinaweza kusababisha upofu. Kwa mwanaume athari yake ni kuziba mirija ya kupitisha mkojo.

Kaswende:

Dalili ya kaswende kwa mwanamke ni vidonda sehemu za siri hasa kwenye mashavu ya uke na sehemu ya njia ya haja kubwa, pamoja na sundosundo sehemu ya siri. Kwa mwanaume dalili ni vidonda. Mara nyingi kimoja kwenye kichwa cha uume, kwenye kishina cha uume na kuzunguka njia ya haja kubwa. Pia mwanaume anaweza kupata sundosundo sehemu za siri. Ugonjwa huu husababisha matatizo ya moyo, na kuharibu ubongo na kuzaa watoto walemavu.

Klamdia:

Dalili yake kwa mwanamke mara nyingi siyo rahisi kuonekana. Kwa mwanaume dalili ni kupata maumivu wakati wa kukojoa, na kukojoa mara kwa mara. Athari kwa mwanamke ni kuziba kwa mirija ya kupitisha mayai na mimba kutunga nje ya mfuko wa uzazi. Mimba hizi kuhatarisha maisha ya mama na kuleta ugumba vinaweza kutokea. Kwa mwanaume athari ni kuziba mirija ya kupitisha mbegu na utasa.

Kankroidi:

Dalili yake ni vidonda sehemu za siri vinavyokuwa na maumivu makali, maumivu wakati mkojo unapopita kwenye vidonda na kuvimba tezi sehemu za siri. Tezi huweza kupasuka na kutoa uchafu na maumivu makali.

Utando mweupe:

Dalili kwa mwanamke ni kutokwa na uchafu ukeni (kama maziwa yaliyoganda), kuwashwa na kuwa na michubuko sehemu za siri. Kwa mwanaume ni kuwashwa sehemu za siri na kusikia maumivu wakati wa kukojoa. Athari ni maumivu wakati wa kujamiiana.

Virusi vya UKIMWI:

Katika hatua ya mwanzo baada ya kuambukizwa hakuna dalili maalum. Hatua hii inaweza kuchukua mpaka miaka kumi. Lakini mara mtu anapoanza kuugua UKIMWI dalili zinakuwa nyingi. Pamoja na kupungua kinga ya mwili, kupungua uzito na kuumwa mara kwa mara. Matokeo ya kuugua UKIMWI baada ya muda fulani ni kifo.

Ndiyo, unaweza kuambukizwa ukitumia nyembe kali au sindano kwa kuchangia pamoja na mtu mwenye virusi i vya UKIMWI. Matumizi ya vyombo vyenye makali, kama sindano, visu au nyembe yana hatari. Kama baada ya kutumika damu husalia katika vyombo hivi, na endapo vitatumika bila kutakaswa au kuchemshwa, matumizi yake yanaweza kusababisha maambukizi ya magonjwa mbalimbali, pamoja na UKIMWI.
Kwa hiyo ni muhimu sana kutochangia vifaa vyenye makali na watu wengine au lazima kuvitakasa na kuchemsha kila baada ya kuvitumia.