Balehe ni kipindi cha mpito kati ya utoto na utu uzima, ambapo watoto wa kike na wa kiume wanapitia mabadiliko mbalimbali ya kimwili, kiakili, na kihisia. Kwa wasichana, mabadiliko haya yanaweza kujumuisha yafuatayo:

1. Ukuaji wa Viungo vya Uzazi: Ovari zinaanza kutengeneza mayai na homoni za kike kama estrogen na progesterone, ambazo husababisha mabadiliko mengine.
2. Hedhi (Menstruation): Wasichana wanaanza kupata hedhi, ambayo ni kumwagika kwa utando wa kizazi kila mwezi, isipokuwa kipindi cha ujauzito.
3. Ukuaji wa Matiti: Huanza kama vimbe vidogo chini ya chuchu na baadaye kukua zaidi.
4. Ongezeko la Urefu na Uzito: Kuna spurt ya ukuaji ambapo wasichana hukua haraka kwa urefu na kuongezeka uzito.
5. Mabadiliko ya Mwili: Mafuta ya mwili huongezeka hasa kwenye hips, makalio, na matiti, kusababisha umbo la mwili kubadilika na kuwa la kike zaidi.
6. Nywele za Mwili: Uotaji wa nywele katika sehemu za siri, kwapani, na nyakati nyingine kwenye mikono, miguu na uso.
7. Mabadiliko ya Ngozi: Ngozi inaweza kuwa yenye mafuta zaidi na kusababisha chunusi.
8. Mabadiliko ya Hisia na Tabia: Hisia zinaweza kubadilika haraka kutokana na mabadiliko ya homoni na mihadhara mingine ya kisaikolojia ya kipindi hiki.

Hizi ni baadhi tu ya mabadiliko yanayotokea wakati wa balehe kwa wasichana. Ni muhimu kuzungumza na watoto kuhusu mabadiliko haya na kuhakikisha wanapata usaidizi na taarifa sahihi kadri wanavyokua.

Kuna mabadiliko mengi ya kimwili ambayo yanatokea kwa msichana wakati anaingia utu uzima. Baadhi ya mabadiliko hayo ni kama yafuatayo:

Mabadiliko ya mwili

1. Kuongezeka urefu na kupanuka mwili haswa nyonga na matiti kuanza kukua;
2. Ngozi yako i taanza kuwa na mafuta mengi, unaweza pia kuota chunusi usoni;
3. Kuota nywele sehemu za siri (mavuzi) na makwapani; na
4. Kupata damu ya hedhi (kuvunja ungo).

Mabadiliko ya hisia

1. Kuanza kuwa na muhemko wa kutaka kujamii ana na wakati mwingine mwili wako unaweza kusisimka ukimwona mvulana anayekuvutia;
2. Mihemuko ya kupenda wanaume huongezeka na wewe kupenda kujipamba i li kuwa na mwonekano wa kupendeza; na
3. Kuanza kujiamini, kutotaka kulazimishwa kufanya baadhi ya vitu na wewe kutaka kuonekana kama mtu mzima anayeweza kufanya maamuzi pekee yake.

Mabadiliko haya ni jambo la kawaida kwa msichana balehe. Kumbuka, kila msichana anapitia mabadiliko haya katika nyakati tofauti na ukali / nguvu tofauti.

Je, ni vipi naweza kupata msaada au elimu kuhusu ngono? 🤔📚

Wewe kama kijana mzuri na mwenye maadili mema, ni muhimu kuelewa na kupata elimu sahihi kuhusu ngono. Kuwa na ufahamu mzuri kuhusu masuala haya kutakusaidia kufanya maamuzi sahihi na kuwa na maisha yenye afya na furaha. Hapa kuna njia mbalimbali ambazo unaweza kutumia kupata msaada au elimu kuhusu ngono.👇

1️⃣ Tembelea vituo vya afya: Vituo vya afya ni mahali pazuri pa kuanzia katika kutafuta msaada na elimu kuhusu masuala ya ngono. Huko utaweza kukutana na wataalamu wa afya waliohitimu ambao watakusaidia kuelewa mabadiliko ya mwili wako na masuala ya afya ya uzazi. Pia, utapata taarifa kuhusu njia za kujikinga na magonjwa ya zinaa na mimba zisizotarajiwa.🏥💊

2️⃣ Waulize wazazi au walezi wako: Wazazi au walezi wako ni rasilimali muhimu sana katika kupata msaada na elimu kuhusu ngono. Ingawa inaweza kuwa jambo gumu kuzungumzia, jaribu kuwa na mazungumzo ya wazi na wao. Waulize maswali yako na wasiwasi wako kuhusu ngono, na utapata mwongozo na ushauri unaofaa kutoka kwao.👨‍👩‍👧‍👦💬

3️⃣ Tumia vyanzo vya habari na elimu mtandaoni: Leo hii, mtandao umejaa vyanzo vingi vya elimu kuhusu ngono. Hapa unaweza kutafuta makala, video au blogu za wataalamu wa afya ambazo zitakusaidia kupata taarifa sahihi. Hakikisha unatumia vyanzo vinavyoaminika ili kuepuka kupata taarifa potofu.🌐📖

4️⃣ Jiunge na vikundi au mashirika ya vijana: Kuna vikundi na mashirika mengi ambayo yanawapa vijana msaada na elimu kuhusu masuala ya ngono. Jiunge na vikundi kama hivyo katika jamii yako au shuleni kwako, na utaweza kushiriki katika mijadala na mafunzo yanayokupa ufahamu sahihi. Pia, utaweza kugundua kuwa wewe si pekee yako na utaweza kushirikiana na vijana wengine katika kusaidiana.👥🗣️

5️⃣ Soma vitabu na machapisho ya elimu ya ngono: Kuna vitabu vingi na machapisho ya elimu ya ngono ambayo yanaweza kukusaidia kuelewa na kupata msaada kuhusu masuala haya. Vitabu kama "Miili Yetu, Vyombo Vyetu" na "Ngono Salama" ni mifano ya vitabu ambavyo vinajibu maswali mengi ambayo vijana hupata kuhusu ngono.📚📖

Ni muhimu kukumbuka kuwa elimu ya ngono haina lengo la kuchochea ngono kabla ya ndoa, bali inalenga kukuwezesha kufanya maamuzi sahihi na kuwa na maisha yenye afya. Kwa mfano, unaweza kujifunza jinsi ya kujikinga na magonjwa ya zinaa kwa kutumia mipira ya kondomu au kuchukua hatua za kuzuia mimba zisizotarajiwa kama vile kutumia njia za kisasa za uzazi wa mpango.💪🩺

Kwa kumalizia, ni jambo la busara na la maadili kuwa na elimu sahihi kuhusu ngono ili kufanya maamuzi sahihi katika maisha yako. Usione aibu kuuliza maswali na kutafuta msaada. Kumbuka pia kuwa ni muhimu kujenga uhusiano mzuri na waaminifu na mwenzi wako na kuweka thamani katika ndoa na familia.💑💒

Je, una maoni gani kuhusu elimu ya ngono? Je, umewahi kutafuta msaada au elimu kuhusu ngono? Tungependa kusikia kutoka kwako!🗣️💭

Ndiyo, utaweza kuvipata virusi vya UKIMWI. Uwezekano wa kuambukizwa hautegemei umri wa mpenzi wako, lakini unategemea afya yake! Kama huyu msichana au mvulana tayari ameshapata virusi vya UKIMWI na unajamii ana naye utaweza kuambukizwa.
Mara nyingi huwezi kufahamu kama mtu ana virusi vya UKIMWI au hapana, kwa sababu katika hatua ya mwanzo baada ya kuambukizwa hakuna dalili zozote za kuugua.
Vilevile ni tabia mbaya sana kushawishi wasichana au wavulana wadogo kujamii ana. Kwa usalama na faida ya wote, mnashauriwa kuacha mapenzi na wasichana au wavulana wadogo.

Wakati wa kujifungua, uke wa mwanamke mzima hupanuka kuanzia kipenyo cha sentimeta kumi mpaka kumi na mbili i i ili kuruhusu kichwa cha mtoto kupita. Kwa kawaida, mwanamke anayejifungua, uke na mlango wa mfuko wa uzazi hupanuka vya kutosha.

Kwa wasichana wa umri mdogo, kuzaa mtoto kunaweza kukaleta matatizo, kwa sababu viungo vyake vya uzazi bado ni vidogo na havina nguvu ya kutosha. Mara kwa mara wasichana wanapata uchungu wa muda mrefu kwa sababu fupanyonga ni nyembamba hivyo kutoruhusu mtoto kupita kiurahisi na kwa haraka. Mara nyingine hata i inabidi kufanyiwa operesheni i i ili kumtoa mtoto.

Wasichana ambao hawapati huduma ya wataalamu ambao wanaweza kugundua matatizo ya msichana na mtoto haraka wakati wa kujifungua, mara nyingi wanapata ulemavu wa kudumu. Yaani ulemavu wa kuharibika ama njia ya mkojo au njia ya haja kubwa au hata njia zote mbili kwa pamoja. Uharibifu wa njia hizi unajulikana kana fistula, unamfanya mama kushindwa kuzuia haja kubwa au ndogo hivyo kuvuja ovyoovyo kwa kupitia ukeni.

Wakati mwingine msichana na mtoto ambaye hajazaliwa hufa wakati wa kujifungua, kwa sababu wanakuwa hawajapata huduma kutoka kwa mtu mwenye stadi za kutosha.

Wakati mwingine kuwa na muonekano tofauti na watu wengine
huvuta udadisi. Na hasa tukikumbuka kwamba uvumi uliopo
unasema kuwa Albino wako tofauti katika kujamiiana jambo
ambalo linaimarisha udadisi huu. Kwa maana hiyo basi, chukua
muda wa kutafakari. Kama vile tunavyofanya katika urafiki
mwingine ni lazima uchukue muda, ujaribu kujenga mazingira
ya kusikilizana na kuelewana. Mnaweza kufanya shughuli nyingi
pamoja na baada ya muda utaweza kugundua kama urafiki wenu
ni wa kweli kwa maana anakupenda wewe kama ulivyo na siyo
kwa kitu kingine. Baada ya hapo ndipo unaweza kuingia katika
uhusiano wa karibu bila kuogopa kuachwa.

Madhara ya pombe husababisha watu walioolewa kugombana.
Kutokana na ushawishi wa pombe watu hupoteza tabia zao
za kawaida na kuona vigumu kuhimili mihemko na kushindwa
kufanya maamumzi katika hali hiyo. Matokeo yake, mlevi
huyachukulia tofauti mazingira na maneno. Watu waliolewa hukasirishwa haraka na vitu ambavyo wangevipuuza kama
wasingekuwa wamelewa. Mara nyingi huwapiga watu wakati
wangetatua hali hiyo kwa njia tofauti kama wasingelewa.
Kama jambo hili litatokea miongoni mwa rafiki zako au familia,
jaribu kuwa mbali na uepuke ulevi. Usijaribu kujadiliana na mtu
aliyelewa kwa sababu kwa vyovyote hatakuelewa.

Unyanyasaji wa ujinsia una matatizo mabaya ya kimwili na
yanayochukua muda mrefu kwa mwathiriwa kupona. Unyanyasaji
wa jinsia mara nyingi humuumiza mwathiriwa, matendo ya
ubakaji, majaribio ya ubakaji, unyanyasaji wa kijinsia kwa mtoto,
na ukeketaji kwa wanawake yanamhusu moja kwa moja mwili
wa mwathiriwa. Mwathiriwa anaweza kupata maumivu makali
wakati wa kitendo, viungo vyake vya uzazi akiwa mwanamume
au mwanamke kuna uwezekano ukapata majeraha wakati wa
ubakaji. Zaidi ya hayo mbakaji anaweza kumuumiza mwathiriwa
katika sehemu nyingie za mwili. Na jambo baya zaidi ukatili
wa kijinsia wakati mwingine unaweza kusababisha ulemavu wa
maisha na mara nyingine hata kifo cha mwathiriwa. Ubakaji
unaweza kusababisha mimba, na uenezaji wa magonjwa hatari
kama Virusi vya Ukimwi.
Watoto wanadhuriwa zaidi na vitendo vya ukatili wa ujinsia
katika miili yao kwa sababu ukubwa wa viungo vyao vya sehemu
za siri ni vidogo kuliko vile vya watu wazima.
Athari za kisaikolojia kwa mwathiriwa pia ni hatari sana. Uonevu
wa ujinsia kwa mwathirika unaweza kusababisha kuchanganyikiwa
na kupata kiwewe na hali ya hatari sana inayoweza kusababisha
mtu akapata kichaa katika miezi ya kwanza. Baada ya uonevu
wa ujinsia na hata baada ya miaka, mwathiriwa bado atakuwa
na kumbukumbu ya maumivu aliyopata na hivyo kukumbuka
katika akili yake. Waathiriwa wengi wa ubakaji wana matatizo
ya kutokuwa na uhusiano mzuri wa kujamiiana, kwani kila mara
atahusisha kujamiiana na alipobakwa. Ndiyo maana waathiriwa
wa ubakaji wanahitaji msaada, uelewa na uvumilivu toka kwa
wazazi wao, wenzi wao na marafiki.

Mara nyingi utunguaji mimba nje ya mfuko wa uzazi hutokea kwa sababu ya maradhi kwenye via vya uzazi. Maradhi hayo huharibu mirija ya kupitisha mayai. Uharibifu huo hufanya yai lisiweze kufika kwenye mfuko wa mimba na mara nyingi unasababishwa na magonjwa ya zinaa. Kama mwanamke alikuwa na magonjwa ya zinaa uwezekano wa kutunga mimba kwenye mrija wa kupitia mayai unaongezeka.
Ikiwa unafikiri una mimba au iwapo una maumivu chini ya tumbo, unashauriwa uende kliniki kwa ajili ya uchunguzi.
Yai lililorutubishwa linapokaa kwenye mrija wa kupitisha mayai tunasema mimba i imetungwa nje ya mji wa mimba”ectopic pregnancy”. Kwa maana hiyo basi,, ukuta mwembamba wa mrija utashindwa kutanuka kikamilifu i ili kubeba mimba i inayokua. Mrija hupasuka na damu kutoka. Ikitokea hali hii , lazima mwanamke aende hospitali kwa ajili ya kupasuliwa na pengine kuongezwa damu.

Hii ni kweli kabisa. Watu wanaoishi na ualbino ni watu wa
kawaida kama binadamu wengine wote na wanaweza kuwa
wa aina tofauti kama binadamu wengine. Wanaweza kuwa
wadogo au warefu, wanene au wembamba, warembo au wasio
warembo, wenye vipaji au wa wastani. Wanaweza kuwa na
uthubutu au wenye aibu, wachangamfu au jeuri, wenye tabia ya
ushirikiano au wenye tabia ya uhasama.
Kumbuka kuwa utofauti wao upo tu kwenye muonekano wa ukosefu
wa rangi kwenye ngozi, nywele na macho. Wakati umefika kwa
jamii kujifunza kuwakubali Albino kama binadamu wengine, wenye
hisia, mahitaji, uwezo na wanastahili haki zote za binadamu kama
alivyo mtu mwingine yoyote.

Hakuna uchunguzi wa kisayansi ambao umeonyesha faida
yoyote inayopatikana kwa kuua Albino.
Madai ya kuwepo kwa faida katika mauaji ya Albino ni uvumi
mtupu unaoimarishwa na imani ya kishirikina na hazina msingi.
Kwa bahati mbaya uvumi huu umeimarika katika baadhi ya
jamii na hivyo kupelekea Albino kupata madhara makubwa
ya kujeruhiwa na wakati mwingine kuuawa katika jitihada za
kupata damu au viungo vya miili yao.
Kuua na kujeruhi ni kosa la jinai linaloadhibiwa kisheria. Serikali
kwa sasa ina msimamo mkali wa kukomesha makosa haya ya jinai
kwa kutumia sheria kuhukumu watuhumiwa wanapokamatwa hii
ni pamoja na kuelimisha jamii.

Je, ni lazima kufanya ngono kama ishara ya mapenzi?🤔

Haya, wapendwa vijana, hebu tuanze kwa kusema kwamba mapenzi ni zaidi ya tu ngono. Ni hisia za moyoni, kuheshimiana, kuaminiana na kujali. Katika jamii yetu ya Kiafrika, tunathamini sana maadili yetu na tunazingatia maadili ya kiafrika. Katika makala hii, nitajadili kwa nini siyo lazima kufanya ngono kama ishara ya mapenzi, na badala yake, tutazingatia maadili yetu na kuhimiza vijana kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono.😊

1. Usalama wa Kiroho: Ni muhimu kuelewa kwamba ngono ina uhusiano wa karibu sana na hisia za kiroho. Kufanya ngono kabla ya ndoa kunaweza kuumiza hisia za mtu na kusababisha msongo wa mawazo. Kwa hiyo, ni vyema kuepuka kuharibu uhusiano wako wa kiroho na Mungu kwa kujihusisha na ngono kabla ya wakati wake.🙏

2. Afya ya akili: Wakati mwingine, vijana wanafikiri kwamba kufanya ngono ni njia ya kuonyesha mapenzi na kuwa karibu na mpenzi wao. Hata hivyo, ni muhimu kuelewa kwamba kuna njia nyingine nyingi za kuonyesha mapenzi, kama vile kushirikiana, kusaidiana na kuwasiliana. Kwa kuweka msisitizo mkubwa kwenye ngono, tunaweza kuzidisha shinikizo na kuathiri afya yetu ya akili.😊💑

3. Thamani ya kujiheshimu: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono ni njia ya kujiheshimu na kuonyesha heshima kwa mwenzi wako. Unaweka mipaka na kuthamini thamani yako kama mtu. Kumbuka, wewe ni wa thamani na una haki ya kuheshimiwa na kuheshimu wengine pia.💪

4. Kuepuka magonjwa: Kufanya ngono kabla ya ndoa kunaweza kuongeza hatari ya kupata magonjwa ya zinaa. Ili kuepuka shida za kiafya na kudumisha afya yako, ni vyema kusubiri hadi ndoa ambapo utakuwa na uaminifu na mwenzi wako.👩‍⚕️

5. Kujenga misingi imara ya uhusiano: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono kunaweza kusaidia kujenga misingi imara ya uhusiano wako. Utajenga uaminifu, kujitolea, na kuweka msisitizo mkubwa juu ya kujua na kuelewana. Kwa kuweka msisitizo kwenye uhusiano wako badala ya ngono, unashiriki katika ujenzi wa msingi imara wa kudumu.🌟💕

6. Kuepuka mimba zisizotarajiwa: Kufanya ngono kabla ya ndoa kunaweza kuongeza hatari ya kupata mimba zisizotarajiwa. Kuwa na mtoto ni wajibu mkubwa na hatua kubwa katika maisha. Ni vyema kuwa tayari kabla ya kuchukua jukumu hili kubwa na kuwa na mazingira bora kwa ajili ya kulea mtoto. Kuweka mipaka na kusubiri hadi ndoa kunaweza kuepusha shida hizi zisizotarajiwa.👶

7. Kujenga ujasiri na kujiamini: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono kunaweza kusaidia kujenga ujasiri na kujiamini katika uhusiano wako. Unajifunza kusubiri na kuelewa kwamba mapenzi ya kweli siyo tu kuhusu ngono, bali ni kuhusu kuwa pamoja katika kila hali na kusaidiana. Kwa kuwa na ujasiri na kujiamini, unaimarisha uhusiano wako na mwenzi wako.💪💑

8. Kupata fursa za kujitambua: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono kunakupa fursa ya kujitambua na kujifunza kuhusu thamani yako. Unajifunza jinsi ya kuwa na ujasiri, kujieleza na kujiheshimu. Kwa kufanya hivyo, unajenga uhusiano mzuri na wewe mwenyewe na kujiandaa kwa maisha ya ndoa.🌟💖

9. Kuepuka usumbufu wa kihisia: Kufanya ngono kabla ya wakati wake kunaweza kusababisha hisia za hatia, aibu au hata kuumiza sana ikiwa uhusiano unavunjika. Ni vyema kuepuka usumbufu wa kihisia kwa kusubiri hadi wakati unaofaa ambapo unaweza kujua kuwa uhusiano wako ni imara na thabiti.💔

10. Kumaliza tamaa: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono ni njia ya kuondoa tamaa na kujihusisha katika uhusiano wa kweli na mwenzi wako. Badala ya kuwa na tamaa ya mwili, unajenga uhusiano wa kihisia na kujali kwa mpenzi wako. Kwa kufanya hivyo, unaweza kufurahia uhusiano wako bila shinikizo na wasiwasi wa ngono.😌

11. Kuwa mfano kwa wengine: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono ni njia ya kuwa mfano kwa vijana wengine. Unawashawishi na kuwafundisha thamani ya kusubiri na kujiheshimu. Unajenga jamii yenye maadili na kuonyesha kuwa kuna njia nyingine za kuonyesha mapenzi na kuwa karibu na mwenzi wako.🌟💪

12. Kudumisha uhusiano mzuri na wazazi: Kufanya ngono kabla ya wakati wake kunaweza kusababisha migogoro na wazazi wako. Ni vyema kuelimisha wazazi wako kuhusu maadili yako na kuanzisha mazungumzo ya wazi nao. Kwa kufanya hivyo, unaweza kudumisha uhusiano mzuri na wazazi wako na kuwa na uungwaji mkono wao.👪❤️

13. Kuweka malengo ya muda mrefu: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono kunaweza kukupa fursa ya kuweka malengo ya muda mrefu na kuelekeza nguvu zako katika kufikia malengo hayo. Unaweza kuweka malengo ya kielimu, kazi au kibinafsi na kufanya kazi kwa bidii kwa ajili yao. Kwa kufanya hivyo, unajenga maisha yenye umuhimu na tija.🎯💪

14. Kujiwekea mipaka: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono ni njia ya kuweka mipaka na kuheshimu thamani yako. Unajifunza jinsi ya kusema "hapana" wakati unahisi kuna shinikizo kutoka kwa wengine. Unakuwa na uwezo wa kusimama kwa ajili ya maadili yako na kujiheshimu.🙅‍♀️💖

15. Kufurahia uhusiano wa kimapenzi wa kweli: Kusubiri hadi ndoa kabla ya kufanya ngono ni njia ya kujenga uhusiano wa kimapenzi wa kweli na mwenzi wako. Unajenga msingi

Kama kijana akinusa au kuvuta petroli kupitia puani au mdomoni, petroli hiyo huingia kwenye mapafu na sehemu zote mwilini.
Madhara ya unusaji au uvutaji petroli ni sawa kabisa na pombe. Baada ya kunusa/kuvuta petroli mtuamiaji hujisikia kizunguzungu na kulewa. Wengine huhisi kama kwamba wanaota na kujisikia furaha. Lakini wengine hujisikia kuumwa na kusinzia.
Unusaji/uvutaji wa petroli ni hatari sana na hata huweza kusababisha vifo kwani petroli humfanya mtu apoteze fahamu, huharibu mapafu na wengine hufa kwenye ajali. Hii hutokana na kushindwa kutoa uamuzi ufaao wanapokabiliwa na hali zinazoweza kusababisha ajali, hasa barabarani.
Matumizi ya muda mrefu ya petroli huweza kumsababishia madhara mtumiaji kama kutokwa na damu puani, kupoteza hamu ya kula, kuwa dhaifu, kupata matatizo ya mtindio wa ubongo, kupatwa na magonjwa ya figo, moyo, mapafu na kuharibika maini.

Ndiyo. Hapa Tanzania kuna kitengo maalumu kinachojishughulisha
na masuala ya akili. Wataalamu mbalimbali hufanya kazi pamoja
kama vile matibabu ya magonjwa ya akili na wanasaikolojia.
Wanaustawi wa jamii ambao wana mbinu za kuelewa kiwango
cha unywaji pombe katika jamii kulingana na tamaduni
mbalimbali ambao pia wana utaalamu wa masuala ya utoaji
ushauri, wanaweza kushirikiana na wataalamu wa afya ambao
hufanya kazi hospitalini na kwenye jamii.