Siyo haki kwa mtoa huduma wa afya kukataa kumtibu.
Kama kijana, una haki sawa ya kutibiwa kama vile mtu yoyote.
Iwapo mtoa huduma anakataa kukutibu wewe, jaribu kuzungumza
naye kuhusu jambo hilo na umuulize sababu za kukataa kukutibu.
Iwapo yeye anashikilia uamuzi wa kutokutibu basi amua ama
unatafuta mhudumu mwingine au zungumza na mkubwa wake
kuhusu tatizo lako. Ni jambo la maana kuzungumza na rafiki
yako au mwone mtu unayemwamini akusaidie kutatua tatizo
lako.

Vituo vingi vya Umma na vya binafsi vya huduma za afya
vinajitahidi kutoa huduma rafiki kwa vijana. Tafuta kituo cha
karibu au shirika linalotoa huduma za afya ya uzazi. Kumbuka,
haki ya afya ambayo pia inabeba haki ya huduma ya afya ya
uzazi, Kimataifa inatambuliwa kupitia ICESCR4 na pia imetiwa
saini na kuridhiwa hapa Tanzania. Hivyo usisite kuulizia huduma
kama hii.

Viungo vya uzazi vya ndani vinaonekana katika michoro inayofuata:

Ukiangalia mchoro huu hapo juu, ambao unaonyesha via vya uzazi vya ndani, utaona uke, mfuko wa uzazi, kokwa za mayai na mirija ya kupitisha mayai. Uke ni mfereji ulio kati ya mfuko wa uzazi na sehemu ya nje ya via vya uzazi. Uke unatumiwa wakati wa kujamii ana, damu ya hedhi na mtoto hupita hapa. Urefu wa uke kwa wastani ni sentimita 7 hadi 8. Mfuko wa uzazi kwa kawaida huwa na ukubwa unaofikia embe ndogo. Yai moja lililorutubishwa hujishikilia kwenye kuta zake nazo huitunza mimba mpaka siku ya kuzaliwa mtoto. Wakati wa ujauzito mfuko wa uzazi hukua taratibu ukistahimili ukuaji wa mtoto. Kila upande wa mfuko wa uzazi i i ipo kokwa ya mayai, ambayo i ina ukubwa kama mbegu ya harage. Kila mwezi yai moja hukomaa kwa upande wa kulia au kwa upande wa kushoto na husafiri kwa kupitia katika mrija wa falopia. Kazi ya mirija ni kupitisha yai lililopevuka kila mwezi kutoka kwenye kokwa za mayai mpaka mfuko wa uzazi. Yai hutungishwa ndani ya mirija hii.

Ukiangalia mchoro huu unaoonyesha via vya uzazi vya nje, utaona midomo ya nje na midomo ya ndani, halafu kisimi, tundu la mkojo, sehemu ya haja kubwa na mlango wa uke. Midomo ya nje na ya ndani ni mii nuko ya ngozi na i iko hapo kuhifadhi sehemu za ndani za uke. Kisimi (au kinembe) ni sehemu ya juu kabisa ndani ya uke na ni sehemu ya uke ambayo humsaidia mwanamke awe na msisimko au asikie utamu wakati wa kujamii ana. Kama tulivyoona hapo juu, mlango wa uke ni tundu ambalo damu hutokea wakati wa hedhi. Pia ni sehemu unapoingia uume wakati wa kujamii ana na mtoto hutokea sehemu hii anapozaliwa. Tundu la mkojo ni juu ya mlango wa uke na ni tundu ambalo mkojo hutokea. Sehemu ya haja kubwa ni sehemu i inapopita haja kubwa (kinyesi).
Kama wewe ni msichana, unaweza kuamua kutumia kioo kujiangalia sehemu zako za via vya uzazi vya nje. Kwa njia hii unaweza kuyaelewa vizuri maumbile yako.

Wakati mwingine ni vigumu kusema hapana ukiwa na
maana ya hapana. Jaribu kuwa mpole na usiwe mgomvi.
Jaribu kueleza sababu zako kwa upole na uwaeleze rafiki zako kile unachokijua na nini unachofanya. Hivyo utapata heshima kutoka kwa wanarika wenzako na rafiki zako. Kama vijana wenzako watakushawishi utumie dawa za kulevya wakati wewe hutaki, wanaweza kuwa marafiki wabaya. Kumbuka kwamba rafiki ni mtu ambaye anajali, analinda na kuthamini maisha ya rafiki yake. Kwa maana hiyo, kwa nini mtu anayekushawishi kwa makusudi kufanya kitu chenye madhara kwa afya yako awe rafiki wa kweli?!

Kwa kawaida mtu anapoamua kwenda kupima mara nyingi anakuwa na sababu za kumfanya ahisi kuwa au kutokuwa na maambukizi ya Virusi vya UKIMWI. Kwa hiyo mtu akipata jibu kuwa hana maambukizi ya Virusi vya UKIMWI, i itabidi ajiulize huo wasiwasi ulitokea wapi.
Pale mtu anapojua ni kitu gani kilimfanya aende kupima, ni vyema mtu huyo kukaa mbali / kuacha kurudia hilo jambo au tabia i iliyomweka katika hatari ya kupata maambukizi ya Virusi vya UKIMWI na UKIMWI. Kwa mfano, kama alifanya ngono na mtu zaidi ya mmoja na kwa nyakati zote hakutumia kondomu. Baada ya kupima, mtu huyu anatakiwa aache tabia ya kuwa na wapenzi wengi na pia awe anatumia kondomu kujikinga dhidi ya maambukizi ya Virusi vya UKIMWI na UKIMWI. Ni muhimu kuchukua tahadhari zote i ili kujikinga na maambukizi ya Virusi na UKIMWI na UKIMWI.

Moja kati ya vitu vinavyotisha kuhusu dawa za kulevya ni kwamba zinaathiri watu kwa njia mbalimbali na huwezi ukasema kwa uhakika jinsi zitakavyokuathiri. Madhara ya dawa za kulevya yanategemea aina, kiwango na jinsi zitakavyotumika. Vilevile inategemea na umri, afya ya mwili na ukomavu wa akili, na pia mazoea ya matumizi ya dawa hizo.
Madhara ya muda hutokea mara tu baada ya dawa za kulevya kutumika, wakati madhara ya muda mrefu huonekana baada ya muda kupita, na mara nyingi husababisha uharibifu wa kudumu kwenye mapafu na ubongo.

Kwa mfano, bangi, husababisha kuongezeka kwa mapigo ya moyo, matatizo ya kumbukumbu ya muda mfupi, pamoja na umakini, kujifunza, kufikiri na kutatua matatizo. Pia inaweza ikasababisha kasoro kwenye utaratibu wa viungo vya mwili. Mara kwa mara wavuta bangi huwa na macho mekundu. Na vijana wengine hupata mihemuko mbalimbali kama uoga na hofu baada ya matumizi ya bangi.
Dawa za kulevya za vichangamsho, kama mirungi na kokaini, inasemekana kuwa huwafanya watumiaji kuwa macho, kujiona wana nguvu na kujiamini. Vichangamsho vikitumika kwa wingi, humfanya mtumaji kujihisi kuwa na wasiwasi au hofu. Matumizi mabaya ya dawa za kulevya kwa muda mrefu huweza kusababisha matatizo ya akili au hata kifo i iwapo yatatumika kwa kiwango cha juu.
Dawa za kulevya zinazokufanya upooze kama heroini au dawa nyingine zinazoagizwa na daktari, husababisha kujisikia umetulia, una amani na furaha. Ukizidisha vipimo husababisha usingizi, upungufu wa umakini na uwezo wa kuona, kizunguzungu, kutapika na kutokwa jasho. Vilevile kipimo kingi kinaweza kusababisha usingizi wa muda mrefu, kuzimia na hata kifo.

Pombe za kienyeji kama gongo ni hatari kwa afya na zinaweza kusababisha upofu na hata kifo.
Matumizi ya dawa za kulevya hupunguza uwezo wa vijana kuhimili na kutatua matatizo yao ya kijamii na kiakili. Hii husababisha vijana kuwa wepesi kujihusisha na ujambazi na mambo ya ngono na ugomvi, mabadiliko hayo ya tabia husababisha ugomvi katika familia na kuvunjika kwa urafiki. Matumizi ya dawa za kulevya ndiyo sababu kubwa ya ajali za barabarani, kujiua na maambukizo mbalimbali.

Je, ni sahihi kutumia mbinu za asili za kuzuia mimba? Hii ni swali ambalo vijana wengi hujikuta wakijiuliza wanapogundua kuwa wako tayari kuanza maisha ya mapenzi. Leo, tutajadili mbinu za asili za kuzuia mimba na kuangalia iwapo zinaweza kuwa chaguo sahihi kwako. Tufurahie safari hii pamoja! 🌼

1. Njia ya mzunguko wa hedhi: Mwanamke anaweza kufuatilia mzunguko wake wa hedhi na kujua siku zake hatari za kuwa na mimba. Hii inategemea kuwa mzunguko wa hedhi ni wa kawaida na wa kawaida. Ni muhimu kumbuka kuwa njia hii inahitaji nidhamu na uzingatiaji wa karibu. 📅

2. Mbinu ya kalenda: Mbinu hii inahusisha kuchunguza mzunguko wako wa hedhi kwa miezi kadhaa ili kubaini mwelekeo wa kawaida. Baadaye, unatumia kalenda kufuatilia siku zako hatari za kuwa na mimba. Ingawa njia hii inaweza kuwa ya bei nafuu, ni muhimu kukumbuka kuwa haijakamilika sana na inaweza kuwa na uwezekano wa makosa. 🗓️

3. Njia ya mabadiliko ya joto la mwili: Joto la mwili la mwanamke hubadilika wakati wa mzunguko wake wa hedhi. Kwa kutumia kipima joto cha mwili, unaweza kujua wakati wa kuwa na siku zako hatari za kuwa na mimba. Njia hii inahitaji nidhamu na uzingatiaji wa karibu pia. 🔥

4. Tumia kondomu: Kondomu ni njia salama na ya kuaminika ya kuzuia mimba na magonjwa ya zinaa. Hakikisha unatumia kondomu kila wakati unaposhiriki ngono. Kwa kuwa kondomu ni rahisi kupata na inapatikana kwa bei nafuu, ni chaguo nzuri kwa vijana. 🍆🌮

5. Matumizi ya mimea asili: Kuna mimea asili ambayo inasemekana inaweza kuzuia mimba. Kwa mfano, mimea kama mwarobaini, tumbaku ya kike, na asali imetumiwa na jamii nyingi katika miaka mingi. Hata hivyo, ni muhimu kukumbuka kuwa ufanisi wa mimea hii haijathibitishwa kisayansi, na inaweza kuwa na athari mbaya. 🌿

6. Kuzuia ngono: Kujizuia kushiriki ngono kabla ya ndoa ni njia bora ya kuepuka mimba zisizotarajiwa na magonjwa ya zinaa. Ni chaguo ambalo linafaa kwa vijana ambao wanataka kuhakikisha wanabaki safi hadi siku ya ndoa yao. Njia hii inahitaji nguvu ya akili, lakini inakuweka katika nafasi salama na yenye amani. 💑

7. Kuzungumza na mshauri wa afya: Ikiwa una wasiwasi kuhusu njia yoyote ya kuzuia mimba, ni vyema kuzungumza na mshauri wa afya. Wataweza kukupa habari sahihi na kukushauri kwa njia bora zaidi kulingana na hali yako. Ni muhimu kuwa na maarifa sahihi na kuwa na mtu wa kukuongoza kwenye safari hii. 🩺

8. Kuwa na mazungumzo ya wazi na mwenzi wako: Ni muhimu kuwa na mazungumzo ya wazi na mwenzi wako kuhusu mipango ya uzazi na matarajio ya maisha ya baadaye. Kwa kufanya hivyo, mtaweza kufanya uamuzi sahihi na kuambatana na njia ya kuzuia mimba ambayo ni bora kwenu wawili. 🗣️

9. Tumia njia zaidi ya moja: Ili kuongeza ufanisi wa kuzuia mimba, unaweza kuchagua kutumia njia zaidi ya moja kwa wakati mmoja. Kwa mfano, unaweza kutumia kondomu pamoja na mbinu ya mzunguko wa hedhi. Hii inaweza kuongeza kiwango cha uhakika na kusaidia kuwa na amani ya akili. ✌️

10. Kusoma na kujifunza: Kuwa na maarifa sahihi ni muhimu sana katika kufanya uamuzi sahihi kuhusu njia ya kuzuia mimba. Jifunze kuhusu njia mbalimbali za kuzuia mimba, faida na hasara zake, na jinsi ya kuzitumia kwa usahihi. Kusoma ni ufunguo wa mafanikio! 📚

11. Kuheshimu maadili ya kitamaduni: Ni muhimu kuwa na heshima na kuheshimu maadili ya kitamaduni ambayo yamekubalika katika jamii yako. Weka maadili yako na tamaduni yako mbele wakati wa kufanya uamuzi kuhusu njia ya kuzuia mimba. Kuheshimu maadili yako kunakuweka katika njia sahihi. 🌍

12. Kuwa na msaada wa kijamii: Katika safari ya kuzuia mimba, ni muhimu kuwa na msaada wa kijamii. Kuwa na marafiki au familia ambao wanaweza kukupa ushauri na msukumo kunaweza kuwa na athari kubwa katika kufanya uamuzi sahihi. Usiwe peke yako katika safari hii! 🤝

13. Kufanya maamuzi kwa busara: Kumbuka, uamuzi wa kuzuia mimba ni uamuzi wa kibinafsi na una athari kubwa katika maisha yako ya baadaye. Chukua wakati wako kufikiria na kufanya maamuzi kwa busara na uelewa kamili wa athari zake. Uamuzi wako unategemea wewe na maisha yako. 🙌

14. Kujiuliza maswali: Kabla ya kufanya uamuzi wowote, jiulize maswali mengi. Je, njia hii inafaa kwako na hali yako? Je, unaelewa vizuri jinsi ya kuitumia? Je, una habari sahihi kuhusu njia hii? Kwa kujiuliza maswali haya, utaweza kufanya uamuzi sahihi na kwa ujasiri. ❓❓❓

15. Ni nini maoni yako? Je, una maoni yoyote juu ya mbinu za asili za kuzuia mimba? Je, umewahi kutumia njia yoyote kati ya hizi? Je, unapendekeza njia nyingine yoyote? Tungependa kusikia kutoka kwako na kujua maoni yako! Tushiriki mawazo yako kwenye sehemu ya maoni hapa chini. 🗨️

Kwa kuhitimisha, ni muhimu kukumbuka kuwa njia ya kujizuia kabisa kutoka kwa ngono kabla ya ndoa inabaki kuwa njia bora zaidi ya kuzuia mimba na magonjwa ya zinaa. Kwa kufanya hivyo, unalinda afya yako ya uzazi na kuweka maisha yako ya baadaye salama. Jiweke kwanza na uwe na amani ya akili! 💖

Ukitaka kuelewa jinsi mimba i inavyopatikana, lazima uelewe mzunguko wa hedhi wa mwanamke. Baada ya kuvunja ungo (yaani kupata hedhi kwa mara ya kwanza) msichana hupata hedhi mara moja kila mwezi. Kwa wanawake wengi ni kila baada ya siku 28, hata hivyo wengine huweza kupata hedhi chini au zaidi ya siku hizo.
Siku ya kwanza ya hedhi huhesabiwa kama siku ya kwanza ya mzunguko. Baada ya damu kutoka, yai moja linaanza kukua ndani ya kokwa. Na vilevile utando ndani ya mfuko wa uzazi huanza kujengeka i ili ukaribishe mimba. Kati ya siku 11 au 14 yai hupevuka ndani ya kokwa na halafu husafiri kwenye mrija

wa kupitisha mayai hadi mfuko wa uzazi. Mwanamke anapata mimba kama yai litaungana na mbegu ya kiume ndani ya mrija wa kupitisha mayai. Ina maana kwamba endapo atajamii ana kipindi cha siku chache kabla ya yai kupevuka au siku yai linapopevuka na kutoka kwenye kokwa, linarutubishwa wakati linaelekea kwenye mji wa mimba, na linapofika hapo kwenye mji wa mimba linatulia kwenye utando wa mji wa mimba. Mtoto anahifadhiwa na kukua ndani ya mji wa uzazi mpaka siku ya kuzaliwa. Kama yai halikurutubishwa, basi yai hufa na hutoka pamoja na utando wa mfuko wa uzazi na hutoka nje ya mwili wa mwanamke kama damu ya hedhi. Yaani, mwanamke atapata hedhi kama kawaida na atafahamu kwamba hajashika mimba.

Mvulana hawezi kuthibitisha ubikira wa msichana kwa njia ya kumwangalia wala kwa njia ya kumwingilia kimwili. Hii ni kwa sababu ubikira ni kutowahi kujamii ana na hautegemei kuwepo kwa kizinda ndani ya uke. Yaani msichana ambaye hajawahi kujamii ana, lakini ambaye kizinda chake kimepasuliwa kwa sababu nyingine, bado ni bikira. Njia pekee ya kufahamu kama msichana ni bikira ni kufahamu kile alichofanya maishani, na hii , kwa kweli haiwezekani.
Msichana anaweza kujifahamu kuwa bikira kama hajawahi kujamii ana, yaani kuingiliwa kimwili na mwanaume au mvulana.
Jamii nyingi hutilia mkazo kuhusu ubikira wa wasichana wakati wa kuolewa. Lakini suala la kutofanya mapenzi mpaka siku ya kuolewa au kuoa ni muhimu kwa wote, wasichana na wavulana. Kutofanya mapenzi mpaka siku ya kuolewa kuna maana ya kujiepusha na shida zinazoweza kutokea, kama mimba isiyotarajiwa, magonjwa ya zinaa na hata maambukizi ya VVU na UKIMWI. Iwapo huwezi kustahimili ashiki ya kujamii ana, basi huna budi kuhakikisha kuwa unajikinga wewe na mpenzi wako asipate ujauzito na magonjwa kwa kutumia kondomu.

Hii siyo kweli,
tofauti
baina ya Albino
na mtu a s i
ekuwa na ualbino
i m e e l e z w a
hapo mwanzoni
ambapo tofauti
ipo tu kwenye
muonekano wa
rangi ya ngozi,
nywele n a macho. Mifumo yao yote mingine ya mwili iko sawa na watu
wasio na ualbino.
Watu wanaweza tu kuanzisha uvumi kama huo popote pale.
Ipo pia mifano kama: Wajerumani wanaamini kuwa Wafaransa
wana joto katika mapenzi, Wazungu pia huamini kuwa Waafrika
wana joto n.k. Hizo ni hisia tu na siyo ukweli. Katika jamii wapo
watu ambao wanapenda kufanya ngono sana, wapo wa wastani
na wapo wale ambao hawajisikii msukumo wa kujamiiana. Uvumi
huu unatokana na mawazo ya kifikra na siyo ukweli halisi.

Ukweli ni kwamba hakuna madhara yoyote ya kiafya iwapo utakaa muda mrefu bila ya kujamiiana. Viungo vya uzazi havidhuriki wala sehemu nyingine yoyote katika mwili wako. Mwanamke na mwanaume wakianza kujamiiana baada ya kukaa muda mrefu watapata raha na starehe kama kawaida.

Kuna uvumi potofu kwamba kutofanya mapenzi kunasababisha kuwa na chunusi usoni au sehemu za siri, au hata kuchanganyikiwa kiakili. Siyo kweli kwamba hali hiyo inasababishwa na kutojamiiana bali husababishwa na mambo mengine kabisa.

Elewa kwamba kutojamiiana kabisa hakuna madhara yoyote. Lakini kama tulivyosema awali kujamiiana kunaweza kuleta matatizo mengi kama mimba isiyotarajiwa, magonjwa ya zinaa ikiwa pamoja maambukizi ya virusi vya UKIMWI na UKIMWI wenyewe.

Vidonge na sindano zinazuia mimba kwa kuzuia yai lisipevuke. Akitumia njia hizi za kuzuia mimba, mwanamke anaona hedhi yake kama kawaida, lakini hakuna yai linalokuwa limepevuka kwa ajili ya kurutubishwa.
Mara mwanamke akiacha kutumia vidonge, mayai hupevuka tena ndani ya kokwa na mwanamke huweza kupata mimba. Mwanamke aliyetumia sindano, anaweza akachukua muda kiasi kurudia hali yake ya uzazi. Kwa wanawake wengine inachukua miezi 12.
Muhimu ni kukumbuka kwamba sindano na vidonge siyo njia za kudumu za kuzuia mimba, hata kama itachukua muda fulani kurudia hali ya kawaida ya uzazi

Inawezekana kwa msichana mdogo kuwa na uhusiano wa kimapenzi na mwanaume mwenye umri mkubwa. Hata hivyo uzoefu umeonyesha kwamba uhusiano kama huo mara nyingi unakuwa mgumu. Kwanza kabisa ni suala la upevu wa akili na uwiano wa jinsi ya kufurahia maisha.

Kwa mfano, vijana ambao hawajapishana sana umri (miaka ishirini na zaidi) wanaweza kuongea, kujadiliana na kuelimishana kuhusu mambo yao. Lakini inapotokea umri umepishana sana, mvuto wao wa maisha unakuwa tofauti vilevile. Kwa kuongezea, mzunguko wao wa watu wa rika utakuwa wa umri tofauti na watakuwa na mambo machache sana ambayo yatawafurahisha wote wawili kwa pamoja. Mara nyingi, hili linaweza kuleta mtafaruku kati ya msichana na mume wake na kusababisha kuwa na uhusiano wa juujuu.

Pili, kuna shaka kidogo kuhusu kulea watoto. Kumlea mtoto mpaka afikie umri mkubwa wa kuweza kujitegemea na kufanya maamuzi yake mwenyewe, kunahitaji nguvu nyingi. Sasa iwapo mume naye amezeeka na anahitaji kutunzwa itamuwia vigumu sana mwanamke kutekeleza majukumu yote mawili kwa ufanisi, ili kuhakikisha kuwepo kwa maendeleo mazuri ya familia.

Kwa kuongezea mwanaume mzee anaweza kupungua nguvu na hamu ya kutaka kujamiiana wakati msichana hamu yake iko juu. Hili linaweza kuleta ugomvi mkubwa kati yao.

Pia ni muhimu kukumbuka kuwa wanaume wenye umri mkubwa tayari watakuwa wamekuwa na wapenzi wengi kabla yako. Kwa hiyo ni muhimu kwako kumtaka aende kupima virusi vya UKIMWI kabla ya kuanza uhusiano wa kimwili.

Unapofikiria uhusiano na mwanaume mwenye umri unaozidi umri wako sana, fikiria hoja zilizoandikwa hapo juu na angalia hali yako. Mara nyingi ni rahisi kudumisha uhusiano, ukiolewa na mtu ambaye mnalingana umri.

Nchini Tanzania ni 7% ya watu wenye umri kati ya miaka 15-49 wana maambukizi ya Virusi vya UKIMWI. Hii i ii inamaanisha kuwa kati ya watu 100 wa umri huu 7 wao wameambukizwa na Virusi vya UKIMWI.
Kila mkoa una watu walioambukizwa kwa kiwango tofauti, mikoa mingine i ikiwa na kiwango cha juu . Jedwali lilioambatanishwa hapa linaonyesha Mkoa wa Mbeya, Iringa na Dar es Salaam kuathirika zaidi na i idadi kubwa ya watu waliopima na kuonekana kuwa na virusi vya UKIMWI.