Kwa vijana mara nyingine siyo rahisi kufahamu afanye nini mara anapopata ashiki (hamu) ya kutaka kujamii ana. Unaweza ukajaribu kujisahaulisha kwa kufanya mambo mengine kama kucheza michezo kujifu-nza, kujisomea, kuwasaidia wazazi kazi za nyumbani au kuungana na vijana wen-zako katika shughuli za vikundi katika jamii . Vijana wengine huoga maji ya baridi kuondoa ashiki.

Kujisikia hamu ya kutaka kujamii ana au uume kudinda haimaanishi kwamba ni lazima ujamii ane. Kujamii ana ni njia mojawapo tu ya kuonyesha mapenzi. Kuna njia nyingine ambazo hutumika, kwa mfano kubusu, kuongea, kushikana mikono, kukumbatiana na kushikanashikana.
Njia nyingine ya kutumia kumaliza hamu ni kupiga punyeto. Kupiga punyeto ni kitendo cha msichana kushikashika na kusugua taratibu kinembe chake mpaka anafikia mshindo au kitendo cha mvulana kusuguasugua uume wake mpaka akojoe manii . Watu wengi wanaopiga punyeto hufanya hivyo wakiwa peke yao. Kupiga punyeto hakuna madhara yoyote ya kiafya wala kiakili.
Kwa vyovyote vile, kama huwezi kabisa kuacha kujamii ana, hakikisha mapenzi yawe salama. Mapenzi salama ni yale yanayofanyika bila wasiwasi wa kupata mimba zisizotarajiwa, magonjwa ya zinaa pamoja na maambukizo ya VVU na UKIMWI. Kwa upande mwingine, mapenzi salama yanaweza kuwa ni vitendo vya kumaliza hamu bila kuhusisha sehemu za siri za mwanamke na mwanaume kukutana. Kwa upande mwingine mapenzi ya uume kuingizwa ukeni yanakuwa pia salama i iwapo tahadhari imechukuliwa kwa maana kwamba kondomu i litumika.

Je, ni sahihi kufanya ngono na mpenzi wako wa shule? Hii ni swali muhimu ambalo vijana wengi hujikuta wakijiuliza wanapoingia katika uhusiano wa kimapenzi. Ni vyema kuchukua muda wa kufikiri na kuzungumza juu ya maamuzi haya muhimu. Katika makala hii, tutachunguza maoni yaliyo sahihi kwa maoni ya Kiafrika na kuangazia umuhimu wa kusubiri hadi ndoa.

1. Kutunza Afya: Kufanya ngono na mpenzi wako wa shule kunaweza kuathiri afya yako. Njia bora ya kulinda afya yako ni kusubiri hadi uwe tayari kwa majukumu ya ngono.

2. Kuepuka Mimba Zisizotarajiwa: Kufanya ngono katika umri mdogo kunaweza kusababisha mimba zisizotarajiwa. Kwa kusubiri hadi wakati unaofaa, unaweza kuepuka mzigo wa kuwa mzazi kabla ya wakati.

3. Kujilinda na Maambukizi ya VVU na Ukimwi: Kufanya ngono bila kinga kunaweza kuongeza hatari ya maambukizi ya VVU na Ukimwi. Kwa kusubiri hadi ndoa, unaweza kuepuka hatari hii na kuanza ndoa yako ikiwa na afya njema.

4. Kuimarisha Uhusiano: Kusubiri hadi ndoa inajenga msingi thabiti wa uhusiano wako na mpenzi wako. Inakupa muda wa kujenga uaminifu na kuelewana kikamilifu kabla ya kujihusisha kimwili.

5. Kuepuka Shinikizo: Katika uhusiano wa shule, shinikizo la kufanya ngono linaweza kuwepo. Ni vizuri kuwa na nguvu ya kusema hapana na kusubiri hadi wakati unaofaa.

6. Kukua Kiroho: Kusubiri hadi ndoa kunakupa nafasi ya kujitambua kiroho. Unapopata mwenzi wako wa maisha, unaweza kufurahia uhusiano wenu kwa namna ambayo inaleta baraka na amani.

7. Kujiweka Salama: Jamii yetu inathamini uaminifu na maadili mema. Kusubiri hadi ndoa kunakupa nafasi ya kujiweka salama kijamii na kuepuka lawama na aibu.

8. Kuepuka Mawazo ya Kuachwa: Katika uhusiano wa shule, kuna uwezekano mkubwa wa kubadilika na kuvunjika. Kwa kusubiri hadi ndoa, unaweza kuepuka mawazo ya kuachwa na kuumia kimwili na kihisia.

9. Kuepuka Kushindwa Kusoma: Kufanya ngono katika umri mdogo kunaweza kusababisha kushindwa kusoma vizuri na kuathiri maisha yako ya baadaye. Kwa kusubiri hadi wakati unaofaa, unaweza kutimiza malengo yako ya elimu na kujenga msingi imara wa maisha yako.

10. Kujiandaa Kwa Majukumu: Kufanya ngono kunakuja na majukumu makubwa kama malezi ya watoto. Kusubiri hadi ndoa kunakupa muda wa kujiandaa na kuwa tayari kukabiliana na majukumu hayo.

11. Kufurahia Safari ya Kugundua: Kusubiri hadi ndoa kunakuwezesha kugundua na kufurahia uhusiano wako bila shinikizo la ngono. Unaweza kujifunza kuhusu mpenzi wako, kufanya vitu pamoja, na kujenga historia nzuri ya uhusiano wenu.

12. Kuepuka Uvunjifu wa Ndoa: Kufanya ngono kabla ya ndoa kunaweza kusababisha uvunjifu wa ndoa. Kwa kusubiri hadi ndoa, unaweza kuhakikisha kuwa uhusiano wako unajengwa kwa msingi wa upendo wa kweli na kuelewana.

13. Kuenzi Maadili ya Kiafrika: Maadili yetu ya Kiafrika yanatuhimiza kusubiri hadi ndoa kabla ya kujihusisha kimwili. Kwa kufuata maadili haya, tunajenga jamii yenye afya na yenye maadili mema.

14. Kuwa Mfano Bora: Kwa kusubiri hadi ndoa, unakuwa mfano bora kwa marafiki zako na kaka na dada zako. Unaweza kuwa chanzo cha hamasa na msaada kwa wale wanaokabiliana na uamuzi huu mgumu.

15. Kujenga Ndoa ya Kudumu: Kwa kusubiri hadi ndoa, unajenga msingi imara wa ndoa yako. Unaweza kufurahia uhusiano wa kipekee na mwenzi wako, bila hofu ya kuvunjika.

Kwa muhtasari, kufanya ngono na mpenzi wako wa shule si sahihi kwa mujibu wa maadili ya Kiafrika. Kusubiri hadi ndoa kunakuwezesha kujilinda na hatari za kiafya, kujenga uhusiano wa kudumu, na kujiandaa kwa majukumu ya baadaye. Ni wakati wa kujiamini na kufanya uamuzi sahihi kwa mustakabali wako. Je, wewe una maoni gani kuhusu suala hili? Je, umewahi kujikuta katika hali kama hii? Tungependa kukusikia!

Jambo la msingi kabisa ni kwamba wote wawili kuwa tayari kwa kujamii ana. Yaani kupendana na kujaliana sana, halafu kuwa tayari kwa tendo hilo kimwili, kimawazo na kiakili. Kutokuwa tayari kwa kufanya mapenzi, kwa mfano kwa sababu ya kuogopa ujauzito, inamzuia mtu yeyote kufikia mshindo.
Kama wote wawili mpo tayari, kufikia mshindo au kutofikia kunategemea maandalizi ya awali ya mapenzi.
Mnatakiwa kukubaliana jinsi mtakavyofanya mapenzi i i ili kila mmoja wenu aweze kufurahia na kuridhika. Kwa uhakika, kila mwanamke na mwanaume anazo sehemu maalumu ambazo ukigusa basi ni rahisi sana kufikia mshindo.
Upeo wa hali ya kujamiiana pia unaweza kufikia kwa kupiga punyeto. Kwa mfano, mwanaume anaweza kugusa uume wake au mwanamke anaweza kusugua taratibu kinembe mpaka anafikia mshindo. Kupiga punyeto ni njia i iliyo salama ya kumaliza hamu ya kutaka kufanya mapenzi na haina athari mbaya kiafya.

Zipo sababu nyingi zinazowafanya watu kutumia dawa za kulevya, nazo ni kama zifuatazo:
Watu wengi hutumia dawa wakitumaini kusahau matatizo yanayowakabili, wengine hutumia kama viburudisho na wanataka kujionyesha kwamba ni watu wazima na wenye nguvu. Wengine pia huanza kutumia dawa kiutani na hatimaye hushindwa kujizuia kuzitumia. Wengine hutumia kutokana na msukumo wa rika au kutokana na kushawishiwa na watu wengine kwamba dawa za kulevya huwapa raha. Wengine hutumia kutokana na ukali wa maisha, uchovu pamoja na upweke. Kimsingi, dawa za kulevya hazimpatii mtu ufumbuzi wa matatizo, bali humwongezea matatizo mtumiaji.

Mwili wa mwanaume unatengeneza aina mbili za mbegu. Kuna mbegu zinazokua kuwa mtoto wa kiume na kuna mbegu zinazokua kuwa mtoto wa kike. Ile mbegu inayofika kwenye yai kwanza, inarutubisha yai na ni wakati uleule, jinsia ya mtoto i inatokea. Uwezekano wa kumpata mtoto wa kike au wa kiume unafanana, na hii ni kweli katika nchi zote duniani.

Siyo haki kwa mtoa huduma wa afya kukataa kumtibu.
Kama kijana, una haki sawa ya kutibiwa kama vile mtu yoyote.
Iwapo mtoa huduma anakataa kukutibu wewe, jaribu kuzungumza
naye kuhusu jambo hilo na umuulize sababu za kukataa kukutibu.
Iwapo yeye anashikilia uamuzi wa kutokutibu basi amua ama
unatafuta mhudumu mwingine au zungumza na mkubwa wake
kuhusu tatizo lako. Ni jambo la maana kuzungumza na rafiki
yako au mwone mtu unayemwamini akusaidie kutatua tatizo
lako.

Vituo vingi vya Umma na vya binafsi vya huduma za afya
vinajitahidi kutoa huduma rafiki kwa vijana. Tafuta kituo cha
karibu au shirika linalotoa huduma za afya ya uzazi. Kumbuka,
haki ya afya ambayo pia inabeba haki ya huduma ya afya ya
uzazi, Kimataifa inatambuliwa kupitia ICESCR4 na pia imetiwa
saini na kuridhiwa hapa Tanzania. Hivyo usisite kuulizia huduma
kama hii.

Haki za msingi; hasa zile zinazohusiana na kuthaminiwa na
kuheshimiwa kama binadamu zinawahusu binadamu wote
kuanzia siku unayozaliwa. Mataifa yote Ulimwenguni yameridhia
mikataba ya Kimataifa inayokubaliana na matamko haya ya
haki. Haki hizi ziko dhahiri katika sheria za nchi husika. Haki
muhimu za ujinsia na afya ya uzazi ni hizi:
• Kupata habari juu ya ujinsia na mada zinazohusu afya ya
uzazi.
• Mwanamke au mwanaume kuamua kwa uhuru na kuwajibika,
kama anataka kujamiiana lini na mtu gani.

• Kuamua idadi ya watoto anaotaka kuzaa na hao watoto
wapishane miaka mingapi.
• Kupata huduma za afya ya uzazi.
• Kuamua bila kulazimishwa nani wa kufunga naye ndoa.
• Kulindwa dhidi ya mila zenye madhara kama vile ukeketaji
wa wanawake.
Watu wote wakiwemo wale wanaoishi na ualbino au ulemavu
wa aina yoyote wanalindwa na haki za binadamu. Changamoto
iliyopo ni kwa wale watu wanaoishi na ualbino kutoa sauti katika
kutetea na kuhamasisha jamii juu ya haki zao.

Kuoana maana yake ni kuwajibika kwa maisha yako na mke au mume wako. Mara nyingi kuoana kunaambatana na kuzaa watoto. Ni vigumu sana kutambua umri sahihi wa mtu kuoa au kuolewa, kwa sababu watu wanatofautiana katika kuamua ni lini yuko tayari kujitegemea na kuwajibika kumtunza mtu mwingine. Wengine wanakuwa tayari katika umri wa miaka 20 na wengine katika umri mkubwa zaidi.

Kwa vile kuoa au kuolewa mara nyingi kunahusishwa na mtu kuwa mzazi, kuna vipengele vya kiafya vinavyofaa kuzingatia. Kwa mfano siyo vema msichana kuzaa kabla hajafikisha umri wa miaka 18, kwa sababu mwili wake hauko tayari kuzaa mtoto. Nyonga i nakuwa bado ni nyembamba, viungo vya uzazi ni vidogo na havijakomaa kiasi ambacho vinaweza kuharibika wakati wa kuzaa mtoto.
Kwa hiyo basi unashauriwa kusubiri i kuoana mpaka hapo utakapokuwa umejenga msingi i mzuri i wa maisha yako. Kabla hujawa tayari kuoa au kuolewa unaweza kuwa na urafiki na yule aliye mtarajiwa wake ili taratibu muweze kuelewana tabia, yale anayoyapenda na asiyoyapenda na kujenga msingi mzuri wa uhusiano.

Ni kweli kwamba mara nyingi hali hii huwatokea wavulana na wanaume. Ndani ya uume kuna mishipa mingi ya damu na kama damu nyingi i i ikienda sehemu hii i ii inasababisha uume kuwa mgumu na kusimama. Mtu anapolala huwa ametulia na hivyo damu inaweza kusukumwa kuelekea kwenye uume. Kwa hiyo, msukumo wa damu ndani ya uume ni sababu pekee ya uume kusimama. Pia kujaa kwa kibofu cha mkojo huweza kusababisha uume kusimama wakati wa kuamka usingizini asubuhi.

Balehe ni kipindi cha mpito kati ya utoto na utu uzima, ambapo watoto wa kike na wa kiume wanapitia mabadiliko mbalimbali ya kimwili, kiakili, na kihisia. Kwa wasichana, mabadiliko haya yanaweza kujumuisha yafuatayo:

1. Ukuaji wa Viungo vya Uzazi: Ovari zinaanza kutengeneza mayai na homoni za kike kama estrogen na progesterone, ambazo husababisha mabadiliko mengine.
2. Hedhi (Menstruation): Wasichana wanaanza kupata hedhi, ambayo ni kumwagika kwa utando wa kizazi kila mwezi, isipokuwa kipindi cha ujauzito.
3. Ukuaji wa Matiti: Huanza kama vimbe vidogo chini ya chuchu na baadaye kukua zaidi.
4. Ongezeko la Urefu na Uzito: Kuna spurt ya ukuaji ambapo wasichana hukua haraka kwa urefu na kuongezeka uzito.
5. Mabadiliko ya Mwili: Mafuta ya mwili huongezeka hasa kwenye hips, makalio, na matiti, kusababisha umbo la mwili kubadilika na kuwa la kike zaidi.
6. Nywele za Mwili: Uotaji wa nywele katika sehemu za siri, kwapani, na nyakati nyingine kwenye mikono, miguu na uso.
7. Mabadiliko ya Ngozi: Ngozi inaweza kuwa yenye mafuta zaidi na kusababisha chunusi.
8. Mabadiliko ya Hisia na Tabia: Hisia zinaweza kubadilika haraka kutokana na mabadiliko ya homoni na mihadhara mingine ya kisaikolojia ya kipindi hiki.

Hizi ni baadhi tu ya mabadiliko yanayotokea wakati wa balehe kwa wasichana. Ni muhimu kuzungumza na watoto kuhusu mabadiliko haya na kuhakikisha wanapata usaidizi na taarifa sahihi kadri wanavyokua.

Kuna mabadiliko mengi ya kimwili ambayo yanatokea kwa msichana wakati anaingia utu uzima. Baadhi ya mabadiliko hayo ni kama yafuatayo:

Mabadiliko ya mwili

1. Kuongezeka urefu na kupanuka mwili haswa nyonga na matiti kuanza kukua;
2. Ngozi yako i taanza kuwa na mafuta mengi, unaweza pia kuota chunusi usoni;
3. Kuota nywele sehemu za siri (mavuzi) na makwapani; na
4. Kupata damu ya hedhi (kuvunja ungo).

Mabadiliko ya hisia

1. Kuanza kuwa na muhemko wa kutaka kujamii ana na wakati mwingine mwili wako unaweza kusisimka ukimwona mvulana anayekuvutia;
2. Mihemuko ya kupenda wanaume huongezeka na wewe kupenda kujipamba i li kuwa na mwonekano wa kupendeza; na
3. Kuanza kujiamini, kutotaka kulazimishwa kufanya baadhi ya vitu na wewe kutaka kuonekana kama mtu mzima anayeweza kufanya maamuzi pekee yake.

Mabadiliko haya ni jambo la kawaida kwa msichana balehe. Kumbuka, kila msichana anapitia mabadiliko haya katika nyakati tofauti na ukali / nguvu tofauti.

Kuna baadhi ya vidokezo ambavyo vinaweza kukusaidia:
1. Usikae faragha na mwenzi wako kabla hujawa tayari na kumwamini. Ongozana na marafiki wengine hasa mwanzoni mwa urafiki wenu. Msitoke tu nyie wawili hadi hapo utakapojisikia kuwa umemjua kiasi cha kumwelewa na kumwamini. Pia jiepushe kukaa sehemu za faragha naye.

2. Kama utatoka naye, hakikisha kuwa kuna mtu anayejua mnakokwenda na ni muda gani unakusudia kurudi nyumbani. Ikiwezekana kuwa na namba ya simu ya mmoja kati ya rafiki zako. Hii itakusaidia kama ikijitokeza hali ya kutaka msaada.
3. Usikubali yeye alipe gharama zote. Ni vizuri kugawa gharama hizo kati yenu. Kama mtakwenda kwenye tamasha au kupata kinywaji hakikisha kulipia nusu ya hizo gharama. Ukifanya hivyo utamzuia mwenzio mawazo ya kukufikiria “kuwa anakudai ngono“ kama malipo ya pesa yake aliyotumia.
4. Ni vizuri kutafakari na kuweka kichwani kabla ya kwenda naye popote juu ya nini unachotaka na kile usichotaka kitokee.
5. Onyesha wazi kuwa unaposema “hapana“ unamaanisha “hapana“ usimpe nafasi ya kuchukulia hiyo “hapana“ kuwa ndiyo.
6. Amini hisia zako. Kama unaona unalazimishwa usisite kueleza maoni yako / unavyojisikia. Ikibidi ondoka sehemu hiyo.

Jinsi ya Kuzungumza na Mwenzi Wako kuhusu Matumizi ya Vidonge vya Kuzuia Mimba 😊

Karibu! Leo tunazungumzia jambo muhimu sana ambalo linaweza kubadilisha maisha yako na ya mwenzi wako. Tunajadili jinsi ya kuzungumza na mwenzi wako kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba. Hili ni suala nyeti sana ambalo linahitaji maelewano, mawasiliano mazuri, na kuheshimiana. Tuko hapa kukupa ushauri unaofaa ili uweze kufanya mazungumzo haya kwa njia nzuri na yenye mafanikio.

1️⃣ Anza kwa kuandaa mazingira mazuri ya mazungumzo. Weka wakati ambao nyote mna uhuru wa kuzungumza bila vikwazo vya muda au msongo wa mawazo. Chagua mahali tulivu na pazuri ambapo mtakuwa na faragha.

2️⃣ Anza mazungumzo kwa kuelezea umuhimu wa afya na ustawi wa kila mmoja. Eleza jinsi matumizi sahihi ya vidonge vya kuzuia mimba yanaweza kuwasaidia kuwa na uzazi wa mpango na kufurahia maisha bila wasiwasi wa mimba isiyotarajiwa.

3️⃣ Tumia lugha ya heshima na upole wakati wa kuzungumza na mwenzi wako. Epuka kuwalaumu au kuwapa lawama. Tumia maneno kama "tunaweza" na "tunapaswa" badala ya "lazima" au "unapaswa".

4️⃣ Toa maelezo ya kina kuhusu jinsi vidonge vya kuzuia mimba vinavyofanya kazi na faida zake. Eleza kuwa vidonge hufanya kazi kwa kuzuia yai kutolewa na kubadilisha mazingira ya mfuko wa uzazi, hivyo kuzuia mimba kutokea.

5️⃣ Hakikisha unajibu maswali yoyote ambayo mwenzi wako anaweza kuwa nayo. Kuwa tayari kutoa maelezo na ufafanuzi zaidi juu ya vidonge vya kuzuia mimba. Kwa mfano, unaweza kuelezea kuhusu aina tofauti za vidonge na athari zake za upande.

6️⃣ Eleza pia kuwa vidonge vya kuzuia mimba havilindi dhidi ya magonjwa ya zinaa. Hivyo, ni muhimu kutumia kinga ya ziada kama kondomu ili kujilinda na magonjwa haya hatari.

7️⃣ Uliza mwenzi wako maoni yake na jinsi anavyohisi kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba. Wacha atoe mawazo yake na wasiwasi wake. Kusikiliza ni jambo muhimu sana katika mazungumzo haya.

8️⃣ Hakikisha unaweka wazi kwamba maamuzi kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba yanapaswa kufanywa kwa pamoja. Mwambie mwenzi wako kuwa unaamini katika umoja na maelewano katika uhusiano wenu.

9️⃣ Kama mwenzi wako ana wasiwasi au hana uhakika kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba, waweza kuwashauri kuongea na daktari au mshauri wa afya. Wataalamu hawa wataweza kutoa maelezo na ushauri zaidi kulingana na hali ya kiafya ya kila mtu.

🔟 Mwisho lakini sio kwa umuhimu, ni muhimu kuwakumbusha vijana kujiweka katika maadili ya Kiafrika yenye kukubalika. Tunawashauri kujizuia na ngono kabla ya ndoa na kudumisha utakatifu. Kujiepusha na hatari za mimba zisizotarajiwa na magonjwa ya zinaa kunawezekana kwa kufuata maadili haya ya Kiafrika.

Je, una maoni gani kuhusu kuzungumza na mwenzi wako kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba? Je, umeshawahi kuzungumza na mwenzi wako kuhusu suala hili? Hebu tujulishe katika sehemu ya maoni!

Kumbuka, mazungumzo ni msingi wa uhusiano mzuri. Kwa kuzungumza wazi na kwa upendo, utaweza kufikia muafaka na mwenzi wako kuhusu matumizi ya vidonge vya kuzuia mimba. Jihadhari na kumbuka kuwa maamuzi ya mwisho yanapaswa kufanywa kwa pamoja. Abstain to sex before marriage and remain pure. Asanteni kwa kusoma, na tukutane tena katika makala zijazo! 😊🌸

Siku salama ni siku ambazo hakuna yai ambalo lipo tayari kwa kurutubishwa. Iwapo mwanamke atajamii ana katika siku salama tu, yaani wakati ambapo hakuna yai lililo tayari kurutubishwa, anaweza asipate mimba. Hata hivyo, i inatakiwa ajue kwa uhakika lini yai linakuwa tayari kurutubishwa.
Kwa vile wasichana wengi mzunguko wa siku zao hubadilika kila wakati, ni vigumu kujua kama kuna yai ambalo lipo tayari kwa kurutubishwa. Mzunguko na siku za hedhi za msichana unaweza kuathirika na mfadhaiko, huzuni, maradhi, safari au mabadiliko mengine katika maisha ya msichana. Hata kama msichana atakuwa na mzunguko ambao haubadilikibadiliki anaweza kupata mabadiliko ya ghafla katika kipindi fulani.
Kwa hiyo, kuhesabu siku salama siyo njia salama ya kuepuka kupata mimba. Kwa upande wa wasichana hakuna siku salama kutopata mimba, kwa sababu mzunguko wa siku zao za hedhi unabadilika badilika hata zaidi kuliko ule wa wanawake watu wazima!

Ngozi ya Albino ina ukosefu wa rangi. Inaonekana kama ya watu
weupe ambao wana kiasi cha pigimenti ndogo. Tofauti na watu
weupe ngozi ya Albino haigeuki rangi katika jua kuwa kahawia.
Sawa na watu weupe Albino lazima ajikinge na mionzi ya jua kwa
kuvaa nguo ndefu za kufunika ngozi au kutumia losheni maalumu
ya kupaka ngozi. Mfano mzuri ni wa mama wa Malkia wa Uingereza
ambaye anayo ngozi nyororo kama ya mtoto mchanga huku akiwa
na miaka 100 sasa kwa sababu hakuwahi kujiweka juani.

Kuna madhara mengi ambayo hutokana na uvutaji sigara.
Madhara mengi yanampata mvutaji kwani moshi unaingia
kwenye mapafu na kuendelea kuleta madhara mengine sehemu
nyingine za mwili.

Unaweza pia kupata madhara kwa kukaa karibu na mtu
anayevuta (hii inaitwa mvutaji baki). Uvutaji unafanya mwili
wako kunyonya sumu ijulikanayo kama nikotini. Nikotini ndio
chanzo kikubwa cha matatizo yatokanayo na uvutaji.
Uvutaji sigara unahusishwa na magonjwa mengi. Kiungo cha
mwili kinachoathirika kwanza ni mapafu. Uvutaji husababisha
kukohoakohoa, vichomi na kulipuka kwa kifua kikuu (TB) na
hatimaye saratani ya mapafu. Uvutaji pia unaathiri ngozi.
Ngozi ya mvutaji inakuwa nyepesi kwani inaathiri mishipa ya
damu iliyopo karibu chini ya ngozi. Hali hii inaifanya ngozi
kushindwa kujitengeneza upya (regenerate). Kwa vile Albino
tayari wana matatizo ya ngozi ni vizuri kama hawatavuta na
kwa wale wanaovuta basi waache kuvuta.