Ujana ni kipindi cha mabadiliko kutoka utotoni kuelekea utu uzima, wakati wa kipindi hiki kijana hupata mabadiliko ya kimwili, kiakili na kimtazamo. Mwili na akili hupevuka. Ni kipindi muhimu cha kuweka msingi wa maisha ya baadaye. Vijana wanakatazwa kujamiiana kwa sababu matatizo mengi yanaweza kutokea kutokana na tendo hilo.

Kwanza kabisa kwa kujihusisha na kitendo cha kujamiiana vijana wanapoteza nguvu na muda ambao wangeweza kutumia kwa shughuli za maendeleo. Kwa mfano, kusoma, kufanya kazi, kushiriki katika shughuli za vikundi katika jamii au kucheza michezo.
Pili, matatizo ya mimba katika umri mdogo ni mengi. Mojawapo ni msichana kufukuzwa shule, au hata jamii kumtenga. Matatizo mengine ni ya kiafya kutokana na mwili wa msichana bado kuwa haujakomaa vyema.
Tatu, vijana wanakuwa bado hawajajiandaa kwa uzazi au kujitegemea. Sababu nyingine ya kuwakataza vijana kujamiiana ni ile ya hatari ya kuambukizana magonjwa ya zinaa ikiwa ni pamoja na Virusi vya UKIMWI. Magonjwa haya ni mabaya sana yanaweza kusababisha maumivu makali, ugumba au hata kifo.
Unapofikiria sababu zote hizo utaona kwamba kujamiiana katika umri mdogo kunaweza kuleta madhara mengi kwa afya yako na malengo yako maishani. Hivyo basi unapokatazwa kujamiiana ni kwa sababu ya matatizo haya. Hata hivyo, kama kwa vyovyote huwezi kuacha kujamiiana, hakikisha kwamba unajikinga wewe na mpenzi wako kwa kutumia kondomu.

Mafuta yanayowekwa kwenye pakiti ya kondomu ni mafuta maalum na yana kazi ya kuhifadhi kondomu mpaka siku yake ya kutumiwa. Bila mafuta haya kondomu isingekuwa imara, ingekauka na isingekuwa nyumbufu vya kutosha. Vilevile mafuta hayo yanalainisha mpira ili kurahisisha uvaaji na matumizi yake. Kwa watu wengi, mafuta haya hayawaletei matatizo yoyote. Watu wachache sana ambao ngozi yao ni nyepesi kuathirika wanapata matatizo ya kuwasha baada ya kutumia kondomu.

Muwasho huwa sio wa kudumu. Watu wa namna hii wanashauriwa kunawa na sabuni ya kawaida baada ya kujamiiana.
Kuna uvumi kwamba mafuta haya yaliyomo ndani ya pakiti ya kondomu yana virusi vya UKIMWI. Hii siyo kweli, mafuta hayo yanawekwa kwa ajili ya kuhakikisha uimara wa kondomu tu.

Ndiyo, unaweza. Kifo kinaweza kuwa cha ghafla au
kutokana na madhara ya muda mrefu katika viungo vya
ndani ya mwili kutokana na matumizi ya dawa za kulevya. Watu wengi hufa katika ajali pale wanapokuwa wana kiasi kikubwa cha kilevi katika damu, kwani wanashindwa kutambua mazingira ya hatari.
Mtumiaji wa dawa za kulevya anaweza akafa ghafla kwa kile kinachoitwa kuzidisha dawa, pale mtu atakapotumia dawa za kulevya zaidi ya uwezo wa mwili. Kifo cha ghafla kinaweza kutokea au kutokana na matumizi ya kokaini na vifukishi kama petroli bila hata ya kuzidisha kiwango. Watumiaji wa vifukishi kama petroli mara nyingi hutumia mifuko ya plastiki i i ili kuongeza kiwango cha mvuke wanaovuta. Katika mazingira haya ni rahisi kupoteza fahamu kutokana na kukoseshwa hewa na mifuko hiyo. Kuchanganya baadhi ya dawa za kulevya kama vile heroini na dawa zingine hasa dawa za kutuliza maumivu (mfano valium) au pombe pia huweza kusababisha kifo.

Ndiyo, mvulana anaweza akafikia mshindo kwa njia ya kusugua uume na vidole. Anaposuguliwa uume na vidole, msisimko wa mwili unaongezeka na damu zinaingia kwenye mishipa ya damu katika uume.

Basi, uume unasimama na mara nyingi ukiendelea kusuguliwa mvulana anamwaga mbegu zake. Kusugua uume ni njia salama ya kumaliza ashiki ya kutaka kujamii ana. Hakuna madhara yoyote ya kiafya wala kiakili kama uume unasuguliwa. Watu wengine wanasema kwamba kupiga punyeto inasababisha shida ya kisaikolojia kutokea na nguvu ya kiume kupungua. Wengine wanasema kwamba mtu anayepiga punyeto atashindwa kujamii ana na mwanamke. Lakini si kweli, ni uvumi potofu tu.

Ubakaji kamwe siyo kosa linalomhusu yeye aliyebakwa; ni kosa
linalomuhusu yeye aliyebaka. Unachovaa hakimpi mtu yoyote
haki ya kukubaka wewe. Wengi wanaobakwa huwa mara nyingi
hawakuvaa nguo fupi wakati wanabakwa. Ni maamuzi yako nini
uvae, ingawaje kama nguo unazovaa zinasababisha wengine
kupata mheko kutokana na mavazi yako, ni muhimu ufahamu
kuwa unaweza ukasababisha matatizo juu yako mwenyewe.
Uvaaji wa nguo ambazo jamii
inayokuzunguka hawaziruhusu
inaweza ikasababisha watu
wakakufedhehesha au kukutishia
ubakaji kila mara. Ubakaji ni
mbaya kwa sababu unasababisha
kuvunja haki za bindamu na
kumwacha mwathiriwa na
maumivu kimwili na kisaikolojia.
Katika hali yoyote mtu hana haki
ya kumbaka mwingine.

Tunatofautisha dawa za kulevya katika makundi mawili. Zile zinazokubalika na zile zisizokubalika kisheria. Tanzania, dawa za kulevya zinazokubalika kisheria ni pamoja na tumbaku na pombe, pia dawa zilizothibitishwa kwa maandishi na daktari. Dawa zinazotolewa kwa udhibitisho wa madaktari ni zile dawa za kutibu. Pale zinapotolewa kwa sababu nyingine mbali na matibabu au maelezo ya daktari zinakuwa dawa za kulevya. Miongoni mwa dawa zinazotumika vibaya hapa Tanzania ni valium, asprin na panado. Vimiminika kama petroli pia hutumiwa kama dawa za kulevya. Vitu hivi hutumiwa kwa njia ya kuvuta hewa yake kwa pua au mdomo.
Pia kuna vileo visivyoruhusiwa ambavyo hutengenezwa kienyeji kama vile gongo. Dawa za kulevya ambazo hutumika sana Tanzania ni pamoja na bangi, mirungi, mandrax, heroini na kokaini. Kokaini ambayo hupatikana katika hali ya ungaunga ulio mweupe, hutumiwa kwa njia ya kuvuta kwa pua au kuchanganywa na maji na baadaye kujidunga mwilini kwa kutumia sindano. Heroini pia hupatikana kama unga mweupe. Unaweza kuvuta heroini kama sigara au kuvuta hewa yake kwa ndani na pia kwa kujidunga sindano. Katika hali i i isiyo ya kawaida heroini vilevile inaweza kupatikana katika vipande vidogovidogo vya kahawia vijulikanavyo kama “sukari ya kahawia”.
Njia nyingine ya kuzungumzia dawa za kulevya ni kutokana na madhara yake. Yapo madawa ambayo hupagawisha au yanayozubaisha au kupoozesha kama vile kileo, nikotini, dawa za usingizi, kwa mfano valium na heroini. Dawa hizo zinamfanya mtumiaji kujisikia shwari, lakini pia huhuzunisha. Dawa zinazochamngamsha ni i kama mirungi, kokaini na zile za kuvuta, kwa mfano petroli, zina madhara ya kukufanya uhamasike na kujisikia kuwa na nguvu. Dawa zinazopagawisha zinaleta hisia, sauti, taswira, harufu kwa mtu japokuwa vyote hivyo havipo kweli. Bangi ni mojawapo ya dawa hizi.

Afya ya uzazi inahusiana na mfumo wa uzazi wa mtu, na via
vya uzazi kwa watu. Kwa hali hiyo basi inahusiana na mambo
yote yanayojumuisha uzazi na ujinsia. Ina maana kuwa watu
wana uwezo wa kukidhi mapenzi na usalama katika maisha
yao, kwamba watu wana uwezo wa kuwa na watoto na pia wana
uhuru wa kuamua, kama lini na kwa muda gani wapate watoto.
Yaliyomo humu yanampa haki mwanamume na mwanamke kupewa
habari au kuelekezwa na kufikiwa na njia za uzazi wa mpango
ambazo ni salama, zinazofanya kazi, anazomudu kulipia na njia
zinazokubalika za uzazi wa mpango alizochagua na haki ya kuwa
na huduma za afya zinazofaa ambazo zitawawezesha wanawake
kuwa salama wakati wa ujazito na kujifungua.

Je, Ni Vipi Kukabiliana na Hisia za Kutokuwa Tayari kwa Ngono? 🌺

1. Suala la hisia za kutokuwa tayari kwa ngono ni jambo la kawaida sana katika ujana, na nataka kukupa ushauri wa kitaalamu ambao utakusaidia kukabiliana nazo vizuri. Je, umewahi kujisikia hivyo?

2. Unapoanza kuingia katika umri wa ujana, mwili wako na akili zinaanza kubadilika. Ni kama kufungua ukurasa mpya wa maisha yako. Ni wakati wa kugundua mambo mapya na kujenga msingi imara kwa ajili ya maisha yako ya baadaye.

3. Kabla ya kuanza kujihusisha katika uhusiano wa kimapenzi au ngono, ni muhimu sana kujiuliza maswali mazito na kujitathmini kwa kina. Je, umri wako unaendana na maandalizi ya kuingia katika uhusiano wa kimapenzi? Je, una uhakika na maamuzi yako? 🤔

4. Kuwa tayari kwa ngono ni zaidi ya kujisikia tu hamu ya kimwili. Ni kuhusu kuelewa jukumu lako katika uhusiano, kujali afya yako na ile ya mwenzako, na kuwa na utayari wa kushiriki majukumu ya kifamilia ikiwa uhusiano huo utaendelea. Je, unaelewa jukumu lako katika uhusiano?

5. Nizame kidogo katika mfano halisi wa maisha. Fikiria kuwa na rafiki yako wa kiume au wa kike ambaye una uhusiano wa karibu naye. Lakini, huna uhakika kabisa kama upo tayari kufanya ngono. Unahisi shinikizo kutoka kwa rafiki yako au jamii kuwa ni lazima ufanye hivyo. Je, utafanya nini?

6. Hapa ndipo maadili yako ya Kiafrika yanapokuja kwa msaada. Katika tamaduni zetu, tunathamini uaminifu, heshima, na kujitunza. Kuwa mwaminifu kwa maadili haya kutakusaidia kujua ni lini wakati muafaka wa kuingia katika uhusiano wa ngono. Je, unafikiri ni muhimu kuheshimu maadili yako ya Kiafrika?

7. Unaweza kuzungumza na mtu mzima aliye karibu nawe kama vile mzazi, kaka au dada, au rafiki wa karibu. Sio lazima kujisikie pekee katika hali hii. Je, ungependa kuwasiliana na mtu wa karibu ili kushiriki hisia zako?

8. Pia, ni muhimu kuwa na mazungumzo ya wazi na mwenzi wako wa kimapenzi. Kuwasiliana kuhusu matarajio yenu, mipaka, na hisia zenu ni ya msingi katika uhusiano wowote. Je, ungependa kuzungumza na mwenzi wako kuhusu hisia zako za kutokuwa tayari kwa ngono?

9. Kumbuka, uhusiano wa kimapenzi unapaswa kuwa na msingi wa upendo, heshima, na uelewa. Unaweza kufurahia uhusiano huo bila kuhisi shinikizo la kufanya ngono. Je, unafikiri ni muhimu kuweka msingi imara katika uhusiano wako wa kimapenzi?

10. Kuwa na ngono ni uamuzi mkubwa na una athari kubwa kwenye maisha yako. Tusisite kujiuliza maswali kama vile: Je, nina uhakika? Je, ninafanya kwa sababu yangu au kwa sababu ya shinikizo la wengine? Je, nataka kuwekeza wakati wangu na nafsi yangu kwa mtu huyu? 🤔

11. Kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono ni safari ya kujenga utambuzi wa kibinafsi. Ni wakati wa kujifunza kuhusiana na thamani yako kama mtu na kujenga msimamo thabiti katika maisha yako. Je, unafikiri safari hii ya utambuzi wa kibinafsi ni muhimu?

12. Kumbuka, ni muhimu kuwa na mazingira yanayokuwezesha kufanya maamuzi sahihi. Kuwa na marafiki wanaokuelewa, jamii inayokuheshimu, na kujikumbusha daima kuhusu maadili yako itakusaidia kukabiliana na hisia hizi. Je, una marafiki wanaokuelewa na kukuheshimu?

13. Sio kila mtu katika umri wako anaweza kuwa tayari kwa ngono, na wala sio lazima ujisikie vibaya kwa sababu ya hilo. Kila mtu ana safari yake binafsi na maendeleo yao ya kibinafsi. Je, unafikiri ni muhimu kuwaheshimu wenzako ambao hawako tayari kwa ngono?

14. Kumbuka, kutokujihusisha na ngono kabla ya ndoa sio tu ni suala la maadili, bali pia ni njia ya kuhifadhi afya yako ya kimwili na kihisia. Unaweza kuepuka hatari za magonjwa ya zinaa, mimba zisizotarajiwa, na hata maumivu ya kihisia ya kuvunjika moyo. Je, unafikiri ni muhimu kuhifadhi afya yako?

15. Mwisho lakini sio kwa umuhimu, nataka kukuhimiza kuwa na ujasiri na kuamini katika maamuzi yako. Ni sawa kabisa kusubiri hadi uwe tayari kwa ngono. Kumbuka, ni wewe mwenyewe na ndoto zako za baadaye ambazo zinaathiriwa na maamuzi hayo. Je, ungependa kuhimizwa kuendelea kusubiri hadi wakati muafaka? 💪

Natumai ushauri huu umekusaidia kukabiliana na hisia za kutokuwa tayari kwa ngono. Je, una mawazo yoyote au swali? Ningependa kusikia kutoka kwako!

Hii ni kweli kabisa. Watu wanaoishi na ualbino ni watu wa
kawaida kama binadamu wengine wote na wanaweza kuwa
wa aina tofauti kama binadamu wengine. Wanaweza kuwa
wadogo au warefu, wanene au wembamba, warembo au wasio
warembo, wenye vipaji au wa wastani. Wanaweza kuwa na
uthubutu au wenye aibu, wachangamfu au jeuri, wenye tabia ya
ushirikiano au wenye tabia ya uhasama.
Kumbuka kuwa utofauti wao upo tu kwenye muonekano wa ukosefu
wa rangi kwenye ngozi, nywele na macho. Wakati umefika kwa
jamii kujifunza kuwakubali Albino kama binadamu wengine, wenye
hisia, mahitaji, uwezo na wanastahili haki zote za binadamu kama
alivyo mtu mwingine yoyote.

Watu wanaweza kuvumisha uongo wowote ili kupotosha
ukweli na kufanya mambo yao maovu wanayoyapenda. Wapo
wanaosema kuwa unaweza kupona UKIMWI kwa kujamiiana na
bikira, mtu mlemavu au Albino, hizi ni imani potofu na hazina
msingi wowote.

Imani hii kuwa kwa kujamiiana na Albino mtu anaweza kupona
VVU / UKIMWI siyo kweli kabisa. Mpaka sasa hakuna tiba
ya UKIMWI ingawa kuna maendeleo makubwa yanayotokana
na dawa za kufubaza VVU (Anti-retrovirals kwa kifupi ARVs).
ARVs zimesaidia watu wengi wanaoishi na VVU kuishi maisha
bora kiafya lakini ARVs haziponyi UKIMWI. Mtu akisha athirika
na VVU ataendelea kuwa na maambukizo kwa maisha yake yote
na hakuna uponyaji wowote unapatikana kwa kujamiiana na
Albino.
Imani hizi potofu pia zinaathiri makundi mengine katika jamii
yetu, kwa mfano; kujamiiana na bikira kunaweza kuponya
UKIMWI, hii imepelekea kuongezeka kwa vitendo vya ubakaji
wa watoto. Ni muhimu kwa vijana Albino kufahamu ukweli
kuhusu VVU/UKIMWI na pia mila hizi potofu ili waweze
kujikinga.

Ndiyo. Hapa Tanzania kuna kitengo maalumu kinachojishughulisha
na masuala ya akili. Wataalamu mbalimbali hufanya kazi pamoja
kama vile matibabu ya magonjwa ya akili na wanasaikolojia.
Wanaustawi wa jamii ambao wana mbinu za kuelewa kiwango
cha unywaji pombe katika jamii kulingana na tamaduni
mbalimbali ambao pia wana utaalamu wa masuala ya utoaji
ushauri, wanaweza kushirikiana na wataalamu wa afya ambao
hufanya kazi hospitalini na kwenye jamii.

Hakuna kiwango cha umri kwa kutumia huduma za afya ya uzazi
na njia za uzazi wa mpango. Unatakiwa kuanza kutumia huduma
za afya ya uzazi pale unapoona unazihitaji. Na hasa iwapo
umeamua kujamiiana, unatakiwa uende kwanza kwenye huduma
za afya ya uzazi, na kupata ushauri juu ya ujinsia na masuala
ya afya ya uzazi pamoja na njia mbalimbali za uzazi wa mpango.
Vijana kisheria wamepewa haki ya kutumia njia za uzazi wa
mpango.
Nchini Tanzania kuna sera ya idadi ya watu ya mwaka 1992.2
ambapo kati ya mambo mengine inalenga katika kuandaa
vijana, kabla ya kuingia katika maisha ya ndoa wawe wazazi
wanaowajibika kwa kuinua kiwango cha elimu ya familia.
Sera hii inazungumzia uanzishwaji wa huduma za afya ya uzazi
ambayo itakidhi mahitaji ya vijana na inawahakikishia vijana
kupata huduma za afya ya uzazi kwa urahisi bila pingamizi
katika umri wowote.
Baadhi ya watu wanafikiri kuwa huduma za uzazi wa mpango ni
kwa watu walio kwenye ndoa. Hii si kweli, mtu yoyote anaruhusiwa
kutumia huduma za uzazi wa mpango na kupata njia mbalimbali
za uzazi wa mpango. Vijana3 wanafaidika na kuwa na haki sawa
kama watu wazima walio kwenye ndoa. Huduma za kinga kama
vile ushauri juu ya mafunzo ya afya ya uzazi na vilevile kondomu
ni njia za kuzuia mimba zinapatikana bure katika vituo vya afya
vya serikali hapa Tanzania.

Inawezekana kwa msichana mdogo kuwa na uhusiano wa kimapenzi na mwanaume mwenye umri mkubwa. Hata hivyo uzoefu umeonyesha kwamba uhusiano kama huo mara nyingi unakuwa mgumu. Kwanza kabisa ni suala la upevu wa akili na uwiano wa jinsi ya kufurahia maisha.

Kwa mfano, vijana ambao hawajapishana sana umri (miaka ishirini na zaidi) wanaweza kuongea, kujadiliana na kuelimishana kuhusu mambo yao. Lakini inapotokea umri umepishana sana, mvuto wao wa maisha unakuwa tofauti vilevile. Kwa kuongezea, mzunguko wao wa watu wa rika utakuwa wa umri tofauti na watakuwa na mambo machache sana ambayo yatawafurahisha wote wawili kwa pamoja. Mara nyingi, hili linaweza kuleta mtafaruku kati ya msichana na mume wake na kusababisha kuwa na uhusiano wa juujuu.

Pili, kuna shaka kidogo kuhusu kulea watoto. Kumlea mtoto mpaka afikie umri mkubwa wa kuweza kujitegemea na kufanya maamuzi yake mwenyewe, kunahitaji nguvu nyingi. Sasa iwapo mume naye amezeeka na anahitaji kutunzwa itamuwia vigumu sana mwanamke kutekeleza majukumu yote mawili kwa ufanisi, ili kuhakikisha kuwepo kwa maendeleo mazuri ya familia.

Kwa kuongezea mwanaume mzee anaweza kupungua nguvu na hamu ya kutaka kujamiiana wakati msichana hamu yake iko juu. Hili linaweza kuleta ugomvi mkubwa kati yao.

Pia ni muhimu kukumbuka kuwa wanaume wenye umri mkubwa tayari watakuwa wamekuwa na wapenzi wengi kabla yako. Kwa hiyo ni muhimu kwako kumtaka aende kupima virusi vya UKIMWI kabla ya kuanza uhusiano wa kimwili.

Unapofikiria uhusiano na mwanaume mwenye umri unaozidi umri wako sana, fikiria hoja zilizoandikwa hapo juu na angalia hali yako. Mara nyingi ni rahisi kudumisha uhusiano, ukiolewa na mtu ambaye mnalingana umri.