Kuna sababu nyingi ambazo zinamfanya kijana kuanza kujamiiana
katika umri mdogo. Baadhi ya sababu hizi ni kama vile:
• Ushindani kati ya vijana wa kuwa na vitu vya anasa kama
vile simu ya mkononi, saa na vitu vya kuchezea. Ama kutaka
mahitaji ya pesa kwa ajili ya kulipa ada ya shule.
• Shinikizo kutoka kwa rika wa kumfanya mtu ajiingize kwenye
kujamiiana. Shinikizo rika unakuwa na nguvu zaidi kwa
kijana Albino kwani yeye tayari anajiona ametengwa na
hivyo kushawishika zaidi katika mambo wanayofanya wengine
ili akubalike na wanarika hao.
• Kwa kuamini kwamba njia halisi ya kuonyesha mapenzi ni kujamiiana
na pia kulazimika kujamiiana hata kama ni kinyume
na matakwa yake kwa mtazamo kuwa haya ndio mapenzi ya
kweli.

Je, Ni Vipi Kuepuka Shinikizo la Kufanya Ngono Katika Mahusiano? 😊

Kuwa na nguvu ya kuepuka shinikizo la kufanya ngono katika mahusiano ni jambo muhimu sana kwa vijana wa leo. Tunafahamu kuwa katika jamii yetu, kuna shinikizo kubwa la kuanzisha uhusiano wa kimapenzi na kushiriki ngono kabla ya ndoa. Lakini ni muhimu sana kutambua kwamba kujiheshimu ni sehemu muhimu ya kukua na kujijenga kama mtu mwenye tabia njema na thabiti. Katika makala hii, tutajadili njia kadhaa ambazo unaweza kutumia kuepuka shinikizo hili. 🙌

1. Elewa thamani ya uhusiano. Hakikisha unatambua umuhimu wa uhusiano wako na jinsi inavyoweza kuathiri maisha yako. Je, unataka kutumia nguvu zako kwa ajili ya uhusiano ambao huenda usidumu? Jiulize maswali haya na jaribu kufikiria athari za muda mrefu.

2. Jifunze kusema hapana. Ni muhimu kuwa na ujasiri na uwezo wa kusema hapana wakati unapohisi shinikizo la kufanya ngono. Kumbuka, mwisho wa siku, maamuzi haya ni yako na wewe ndiye unayeweza kuamua kile unachotaka kufanya na mwili wako. 💪

3. Kuwa na malengo na mipango. Kujitambua na kuweka malengo yako ya kibinafsi itakusaidia kuepuka shinikizo hili. Unapotambua malengo yako na unafanya kazi kuelekea kufikia malengo hayo, utakuwa na lengo na dira katika maisha yako.

4. Jiunge na kikundi cha marafiki wanaofikiria kama wewe. Ni rahisi kuepuka shinikizo la kufanya ngono ikiwa una marafiki ambao wana maadili na malengo sawa na wewe. Tafuta watu ambao wanasaidia kukuza tabia njema na wanaunga mkono maamuzi yako.

5. Elewa thamani ya afya yako. Kujihusisha katika ngono isiyo salama kunaweza kuwa na madhara kwa afya yako ya kimwili na kihisia. Kumbuka, afya yako ni mali yako muhimu zaidi na inapaswa kulindwa.

6. Tambua thamani ya uhusiano wa kimapenzi wa kudumu. Kufanya ngono katika uhusiano wa muda mfupi kunaweza kuwa na athari mbaya kwenye uhusiano huo. Kujenga uhusiano wa kudumu na uwezo wa kujua mtu vizuri kabla ya kujihusisha kimapenzi kunaweza kusaidia kuepuka makosa.

7. Jifunze kuheshimu. Heshimu mwenzako na ujue kuwa ngono ni kitu cha kipekee na maalum. Kuwa na heshima ni muhimu katika kuhakikisha kuwa unaheshimu maisha yako na mwenzako.

8. Tafakari juu ya maadili yako na imani. Kuelewa maadili yako na imani yako itakusaidia kufanya maamuzi sahihi kuhusu ngono. Ikiwa imani yako inakataza ngono kabla ya ndoa, ni muhimu kuzingatia na kuheshimu imani hiyo.

9. Kumbuka furaha ya kusubiri. Kusubiri hadi ndoa ni chaguo ambalo linaweza kukuletea furaha ya kipekee. Kumbuka kuwa ndoa ni ahadi ya maisha na kiapo cha upendo wa dhati.

10. Jifunze kuwa na muda na nafasi. Kufanya ngono ni uamuzi mkubwa na muhimu. Jifunze kujenga uhusiano unaotegemea mambo mengine kama mazungumzo, elimu, na kugundua mambo ya kipekee kuhusu mwenzako kabla ya kujihusisha kimapenzi.

11. Elewa umri wako. Kila mtu ana umri wake na wakati wa kufanya mambo fulani. Kujua umri wako na kuheshimu wakati utakapofanya ngono itakusaidia kuwa na ujasiri wa kudumisha heshima yako na kujitambua.

12. Jifunze kujenga utu wako. Utu wako ni wa thamani kubwa na unapaswa kulinda. Kuepuka shinikizo la kufanya ngono kutakusaidia kuweka utu wako katika kiwango cha juu na kukuhakikishia kuwa unajiheshimu.

13. Elewa faida za kusubiri. Kusubiri hadi ndoa kunaweza kuwa na faida nyingi. Ni fursa ya kujikita katika ukuaji wa kibinafsi, kuzingatia malengo yako, na kujenga uhusiano imara na mwenzako.

14. Kuwa na mawazo ya mbali. Kuwa na mtazamo wa mbali kunaweza kusaidia kuepuka shinikizo la kufanya ngono. Fikiria juu ya siku za usoni, ndoa, familia, na malengo yako ya kimaisha. Je, ngono kabla ya ndoa itaathirije haya yote?

15. Jiwekee mipaka. Weka mipaka yako na uwe na ujasiri wa kuilinda. Kumbuka kuwa ni wewe ndiye unayeamua ni lini na na nani utafanya ngono naye. Kuwa na ujasiri wa kusema hapana ikiwa unaona hauko tayari.

Katika dunia ya leo, kuepuka shinikizo la kufanya ngono katika mahusiano ni jambo gumu. Lakini kwa kufuata njia hizi, unaweza kudumisha heshima yako, kuwa na maadili na kufanya maamuzi yanayofaa kwa maisha yako ya baadaye. Kumbuka, umri wako si kikwazo, bali ni fursa ya kujitambua zaidi na kukua kama mtu imara. Jiulize, "Je, ni thamani gani ninayotaka kuijenga katika maisha yangu?" na "Je, ninataka kufika wapi katika siku zijazo?"

Tumia wakati wako kuelewa thamani ya kusubiri hadi ndoa na kuenzi heshima yako na ile ya mwenzako. Mtu mzima ni yule anayejua thamani ya kusubiri na kujiheshimu. Hakuna raha inayofanana na kuwa na ndoa yenye amani na furaha, na kujua kwamba ulisubiri hadi wakati unaofaa. Kumbuka, uwezo wa kuepuka shinikizo la kufanya ngono ni sehemu ya kujijenga na kuwa mtu imara katika maamuzi yako.

Je, wewe una mawazo gani juu ya kuepuka shinikizo la kufanya ngono katika mahusiano? Je, umewahi kukabiliana na shinikizo hili? Tungependa kusikia maoni yako na uzoefu wako juu ya mada hii. Tuache maoni yako hapo chini na tujadiliane! 🤗👇

Jinsi ya Kujilinda na Mimba Bila Kusababisha Madhara ya Kiafya? 😊🌼

Karibu kijana! Leo tutazungumzia jinsi ya kujilinda na mimba bila kusababisha madhara ya kiafya. Ni muhimu sana kwamba tunajali afya yetu wakati tunafanya maamuzi ya kujamiiana. Kwa kuwa tunazingatia maadili na tamaduni zetu za Kiafrika, tutaangazia njia za asili ambazo hazileti madhara ya kiafya. Hebu tuanze! 💪🏾

1. Kuzungumza na mwenzi wako 🗣️: Ni muhimu sana kujadiliana na mwenzi wako kuhusu mipango ya uzazi. Pamoja, mnapaswa kuamua njia gani ya kujilinda mnayopendelea. Hii itawasaidia kuwa na uelewa na kuweka mipango madhubuti.

2. Kujifunza kuhusu kalenda ya hedhi 🗓️: Kuelewa na kufuatilia kalenda ya hedhi itakusaidia kutambua wakati unaowezekana kuwa na uwezekano wa kupata mimba. Ni njia ya asili na salama ya kuepuka kujamiiana siku hizo.

3. Kutumia kondomu kwa usahihi 🌬️: Kondomu ni njia nzuri ya kujikinga na mimba na magonjwa ya zinaa. Hakikisha unajifunza jinsi ya kuvaa kondomu kwa usahihi na kutumia kondomu mpya kila wakati unapojamiiana.

4. Kujifunza kuhusu uzazi wa mpango 🌸: Kuna njia nyingi salama za uzazi wa mpango ambazo hazileti madhara ya kiafya. Tembelea kituo cha afya na uombe ushauri kuhusu chaguo bora kwako.

5. Kutumia kidonge cha uzazi wa mpango 🌞: Kidonge cha uzazi wa mpango ni chaguo maarufu na salama kwa wengi. Unaweza kuongea na daktari wako kuhusu jinsi ya kutumia kidonge hicho kwa usahihi na bila madhara yoyote ya kiafya.

6. Kuepuka kuchelewesha matumizi ya uzazi wa mpango 🕗: Ikiwa unaamua kutumia njia ya uzazi wa mpango, ni muhimu kutumia njia hiyo kwa wakati unaofaa. Kuchelewesha matumizi kunaweza kuongeza hatari ya kupata mimba.

7. Kujifunza kuhusu njia ya kizazi ya kike 🌸: Njia ya kizazi ya kike ni chaguo salama na ya muda mrefu. Ni njia ya asili ambayo haihitaji matumizi ya dawa na inaweza kukusaidia kujilinda kwa muda mrefu dhidi ya mimba.

8. Kuzingatia njia ya kizazi ya kiume 🌞: Njia ya kizazi ya kiume inawezekana kwa wanaume. Ni njia ya asili ambayo inahusisha kujifunza jinsi ya kudhibiti wakati wa kufika kileleni ili kuepuka mimba.

9. Kuepuka kubadilishana vitu vya ndani 🚫🔞: Kubadilishana vitu vya ndani, kama vile taulo za hedhi, ni hatari na inaweza kueneza magonjwa ya zinaa. Hakikisha una vitu vyako binafsi na usivibadilishe na wengine.

10. Kujua kuhusu njia ya kupanga uzazi wa kijadi 🌼: Kuna njia nyingi za kupanga uzazi wa kijadi zilizo salama na zilizopitishwa na tamaduni zetu za Kiafrika. Unaweza kujifunza kuhusu njia hizi kutoka kwa wazee na wakubwa waliokuzunguka.

11. Kujifunza kuhusu njia za asili 🌿: Kuna mimea na mimea ambayo inasemekana kuwa na uwezo wa kuzuia mimba. Ni muhimu kuzungumza na wataalamu wa afya kabla ya kutumia njia hizi ili kuhakikisha kuwa hazileti madhara ya kiafya.

12. Kuwa na elimu ya afya ya uzazi 📚: Kuelewa mchakato wa uzazi na jinsi mwili wako unavyofanya kazi ni muhimu. Elimu ya afya ya uzazi itakusaidia kufanya maamuzi sahihi na kuwa na udhibiti wa mwili wako.

13. Kuwa na msukumo wa kujiweka safi 💦: Kujiweka safi ni muhimu katika kujilinda na madhara ya kiafya. Kuhakikisha unafuata kanuni za usafi, kama kuoga mara kwa mara na kuvaa nguo safi, itakusaidia kuepuka maambukizi yasiyohitajika.

14. Kuchunguza njia za kujilinda wakati wa kujamiiana 🌟: Kuna njia nyingi za kujilinda wakati wa kujamiiana, kama vile kutumia kinga ya meno au kinga nyingine za kujilinda na magonjwa ya zinaa. Kumbuka kuzungumza na mwenzi wako na kuamua njia ambayo inafaa kwenu.

15. Kuongea na wataalamu wa afya 👩‍⚕️: Ikiwa una maswali au wasiwasi wowote kuhusu jinsi ya kujilinda na mimba bila kusababisha madhara ya kiafya, usisite kuongea na wataalamu wa afya. Wao watakuwa na jibu sahihi na ushauri mzuri kulingana na hali yako maalum.

Kwa kuhitimisha, ni muhimu kuwa na uelewa na kujali afya yetu wakati tunafanya maamuzi ya kujamiiana. Kumbuka, wakati bora wa kufurahia ngono ni baada ya ndoa, na kuwa na uhusiano wa kudumu na mwenzi wako. Kwa kufanya hivyo, unajilinda si tu na mimba zisizotarajiwa bali pia unajilinda na hatari za kiafya. Je, ungependa kushiriki mawazo yako au maswali yoyote kuhusu mada hii? Tuko hapa kukusaidia! 💖🤗

Neno VVU ni i virusi au vijidudu vinavyosababisha ugonjwa wa UKIMWI. Neno hili kwa lugha ya Kii ngereza ni HIV yaani “Human Immunodeficiency Virus”. UKIMWI ni kifupi cha maneno matatu ambayo ni Upungufu wa Kinga Mwilini. Kwa Kii ngereza jina la UKIMWI AIDS ambacho kirefu chake ni “Acquired Immune Deficiency Syndrome”. Neno UKIMWI tayari linaonyesha tayari aina ya ugonjwa, i ikii manisha kuwa mwili umepungua uwezo wake wa kinga kwa maradhi mbalimbali mwilini. Dalili za upungufu huu ukianza kujitokeza basi maradhi haya huitwa UKIMWI.

Tofauti kati ya VVU na UKIMWI ni kuwa mtu aliyeambukizwa VVU bado anaweza kuonekana mzima wa afya. Pamoja na kuwa virusi hivyo vitaonenekana katika damu yake, ni kwamba virusi hivyo vitakuwa havijaanza bado kushambulia chembechembe nyeupe za damu. Kwa upande mwingine kinga ya mwili ya mtu anayeumwa UKIMWI i itakuwa tayari i i imepungua. Mwili wake utaanza kuugua magonjwa nyemelezi. Magonjwa nyemelezi hupata nafasi ya kushambulia mwili huu ambao tayari kinga imepungua. Watu wnaoumwa UKIMWI wanaweza kupungua uzito wa mwili, kuharisha au kupata matatizo ya ngozi. Hata hivyo maradhi haya siyo lazima yatokane na kuwa na VVU. Ili kuwa na uhakika, onana na mtaalamu yaani dakatari wako.

Ndiyo, baada ya muda fulani karibia watu wote wenye maambukizi ya Virusi vya UKIMWI wataanza kuugua UKIMWI. Lakini muda kati ya kuambukizwa na kuanza kuugua UKIMWI unatofautiana. Wengine wanaishi muda mrefu. Kwa wastani watu wazee wazima wanaendelea kuishi miaka kumi kabla ya kupata dalili za awali. Watoto wanaopata virusi kabla ya umri wa miaka mitano kwa wastani wanendelea kuishi mwaka moja hadi mitatu.
Hakuna jibu la ujumla ni miaka mingapi ataishi tena mtu aliyeambukizwa na virusi vya UKIMWI. Idadi ya miaka ya kuishi baada ya kuambukizwa i inategemea vitu vingi, kinga asilia i inayomkinga mtu, hali ya lishe ya mtu, wakati muafaka na usahihi katika kutibu magonjwa nyemelezi na wakati muafaka na usahihi wa kutumia dawa za kupunguza makali ya UKIMWI kwa Kiingereza Anti-Retro-Viral drugs (ARVS )

Kizinda ni kiwambo laini kinachokuwepo ndani ya uke. Kiwambo hiki kina tundu katikati i i ili kuwezesha damu ya hedhi kupita kiurahisi. Ukubwa na unene wa kiwambo hiki hutofautiana kati ya msichana na msichana. Wakati wa tendo la kwanza la ngono, huchanika na kwa wengi i i inasababisha kutokwa damu. Lakini pia inawezekana kutokuwepo na tendo la kutokwa damu. Hii ni kwa sababu kiwambo hiki kina asili ya kunyumbuka sana na wakati mwingine tundu lake ni kubwa. Inawezekana pia kuwa kiwambo hiki tayari kilikuwa kimeharibiwa na sababu nyingine.

Je, mimba hupatikanaje?

Ukitaka kuelewa jinsi mimba i inavyopatikana, lazima uelewe mzunguko wa hedhi wa mwanamke. Baada ya kuvunja ungo (yaani kupata hedhi kwa mara ya kwanza) msichana hupata hedhi mara moja kila mwezi. Kwa wanawake wengi ni kila baada ya siku 28, hata hivyo wengine huweza kupata hedhi chini au zaidi ya siku hizo.
Siku ya kwanza ya hedhi huhesabiwa kama siku ya kwanza ya mzunguko. Baada ya damu kutoka, yai moja linaanza kukua ndani ya kokwa. Na vilevile utando ndani ya mfuko wa uzazi huanza kujengeka i ili ukaribishe mimba. Kati ya siku 11 au 14 yai hupevuka ndani ya kokwa na halafu husafiri kwenye mrija wa kupitisha mayai hadi mfuko wa uzazi. Mwanamke anapata mimba kama yai litaungana na mbegu ya kiume ndani ya mrija wa kupitisha mayai. Ina maana kwamba endapo atajamii ana kipindi cha siku chache kabla ya yai kupevuka au siku yai linapopevuka na kutoka kwenye kokwa, linarutubishwa wakati linaelekea kwenye mji wa mimba, na linapofika hapo kwenye mji wa mimba linatulia kwenye utando wa mji wa mimba. Mtoto anahifadhiwa na kukua ndani ya mji wa uzazi mpaka siku ya kuzaliwa. Kama yai halikurutubishwa, basi yai hufa na hutoka pamoja na utando wa mfuko wa uzazi na hutoka nje ya mwili wa mwanamke kama damu ya hedhi. Yaani, mwanamke atapata hedhi kama kawaida na atafahamu kwamba hajashika mimba.

Ni siku gani katika mzunguko wa hedhi yai linapoweza kurutubishwa?

Yai mmoja hupevuka siku 14 kabla ya hedhi i i inayofuata. Baada ya yai kukomaa ndani ya kokwa la upande wa kulia au wa kushoto, yai husafirishwa kwenye mrija wa kupitisha mayai mpaka kwenye mfuko wa uzazi.
Yai likijiunga na mbegu ya kiume ndani ya mrija wa kupitisha mayai siku zilezile, linaweza kurutubishwa. Yaani, endapo mwanamke anajamii ana kipindi cha siku chache kabla ya yai kupevuka au siku yai linapopevuka anaweza akapata mimba.
Kwa sababu wasichana wengi hawapati hedhi ya kawaida, yaani mzunguko wa siku 28 katika kila mwezi, ni vigumu sana kwao kufahamu tarehe ya hedhi i i inayofuata. Hivyo ni vigumu kujua lini litakuwepo yai linalongojea kurutubishwa.
Mzunguko wa hedhi kwa msichana unaweza kuathiriwa na mfadhaiko, huzuni, safari au mabadiliko mengine katika maisha ya msichana. Hata kama msichana ana mzunguko wa kawaida wa hedhi hali hiyo inaweza kubadilika ghafla na ukawa sio wa kawaida. Wanawake wengi na hasa wasichana hawawezi kutegemea kuhesabu siku kama njia ya kuzuia mimba, kwa sababu hawawezi kuwa na uhakika i iwapo lipo yai linalongojea kurutubishwa au la. Hakuna siku salama za kuepukana na mimba!

Ninaweza kupata mimba wakati nipo kwenye hedhi?

Ili mwanamke aweze kushika mimba, i inabidi yai lililopevuka likutane na mbegu za kiume. Yai pevu linapokosa mbegu hufa na kwa vile utando kwenye tumbo la uzazi ulishajiandaa kupokea yai lililorutubishwa hubomoka. Kwa pamoja, yai na utando hutoka kama damu kupitia ukeni na i le damu huitwa hedhi.
Hedhi ni dalili, kwamba yai halikurutubishwa na hivyo limeshakufa na kutoka. Kwa kawaida, wakati huo halitakuwepo yai jingine lililopevuka kuweza kurutubishwa na kwa hiyo uwezekano wa kupata mimba hautakuwepo. Lakini, mara chache kuna hitilafu katika mzunguko wa hedhi na yai jingine linakuwepo tayari kwa kurutubishwa, hata ukiwa kwenye hedhi. Kwa hiyo uwezekano wa kupata mimba wakati wa hedhi upo, hata kama ni mdogo.

Je, inawezekana msichana akapata mimba kabla ya kuvunja ungo?

Ndiyo, msichana anaweza kupata mimba kabla ya kuvunja ungo, yaani kabla ya kuona hedhi kwa mara ya kwanza. Kwa uhakika utajiuliza kwa nini.
Kabla ya kuona hedhi, yai ndani ya kokwa linapevuka na kusafiri kutoka kwenye kokwa mpaka tumbo la uzazi. Hedhi yenyewe ni dalili kwamba lile yai pevu halikurutubishwa na kwa hiyo linatoka pamoja na utando wa tumbo la uzazi kupitia ukeni.
Kuna maana kwamba hata kama msichana hajavunja ungo, i inawezekana kwamba ndani ya tumbo lake yai limeshaanza kupevuka. Lile yai linaweza kurutubishwa na msichana anaweza kupata mimba, hata kama hajaona hedhi yake kwa mara ya kwanza.

Je, msichana akijamiiana mara moja tu anaweza akapata mimba?

Ndiyo, msichana anaweza kupata mimba akijamii ana mara moja tu. Inategemea na mzunguko wa hedhi. Kama ndani ya tumbo la msichana lipo yai pevu ambalo ni tayari kwa kurutubishwa, na siku i ileile msichana anajamii ana na mvulana anaweza kupata mimba. Isitoshe, anaweza kupata mimba hata kama ni mara ya kwanza ya kujamii ana

Unaweza kufanya uchunguzi wa kutosha kuhusu tabia, muono na imani ya rafiki yako hata kama mnaishi mbalimbali. Unaweza kumuuliza maswali kuhusu mahali anapoishi na familia yake kwa ujumla. Jaribu kufanya mawasiliano ya karibu zaidi ili uweze kumdadisi, na yeye aweze kujieleza mwenyewe kwa undani zaidi kuhusu yeye mwenyewe.

Njia nyingine ni kutumia watu wengine walio karibu naye. Unapomchunguza mtu ambaye unafikiri anaweza kuwa mchumba wako inakubidi uwe na vigezo ulivyojiwekea ambavyo ungependa awe navyo.

Uchunguzi wa namna hiyo unaweza kukusaidia kujua tabia ya rafiki yako. Hata hivyo kufanya uchunguzi hakuna maana kwamba huhitaji kuwa naye kabisa. Bado unahitaji muda zaidi wa kuwa naye ili kumjua na kujenga uhusiano.

Jambo la kukumbuka ni kwamba tabia, siyo rahisi kufahamika na kuelezeka waziwazi, na hasa kama watu wako kwenye mapenzi. Mara nyingi katika mazingira haya siyo rahisi kuona kasoro. Vilevile tabia ya mtu huenda ikabadilika kulingana na umri.

Jambo la msingi kabisa ni kwamba wote wawili kuwa tayari kwa kujamii ana. Yaani kupendana na kujaliana sana, halafu kuwa tayari kwa tendo hilo kimwili, kimawazo na kiakili. Kutokuwa tayari kwa kufanya mapenzi, kwa mfano kwa sababu ya kuogopa ujauzito, inamzuia mtu yeyote kufikia mshindo.
Kama wote wawili mpo tayari, kufikia mshindo au kutofikia kunategemea maandalizi ya awali ya mapenzi.
Mnatakiwa kukubaliana jinsi mtakavyofanya mapenzi i i ili kila mmoja wenu aweze kufurahia na kuridhika. Kwa uhakika, kila mwanamke na mwanaume anazo sehemu maalumu ambazo ukigusa basi ni rahisi sana kufikia mshindo.
Upeo wa hali ya kujamiiana pia unaweza kufikia kwa kupiga punyeto. Kwa mfano, mwanaume anaweza kugusa uume wake au mwanamke anaweza kusugua taratibu kinembe mpaka anafikia mshindo. Kupiga punyeto ni njia i iliyo salama ya kumaliza hamu ya kutaka kufanya mapenzi na haina athari mbaya kiafya.

Haki za binadamu ni haki zinazohusiana na mambo ya msingi na
asili ya uhuru na heshima ya ubinadamu ambapo watu wote wamepewa
haki ya kupata heshima kama
binadamu. Mara mtu azaliwapo
mume au mke hupata
haki hizi. Haki hizi
zinatambuliwa kimataifa
na zina usawa kwa watu
wote. Nchi mbalimbali
zimetia saini na kuidhinisha
haki hizi za kimataifa
na kufanya ni sehemu
ya sheria zao
pamoja na kuweka sera
zinazolinda haki hizi.

Haki za uzazi zina misingi yake katika haki za binadamu na pia
zinahusiana na haki za mtu mmojammoja.

Kupata habari juu ya ujinsia na mada zinazohusu afya
ya uzazi.

Mwanamke au mwanaume kuamua kwa uhuru na
kuwajibika, kama unataka kujamiaana lini na nani.
Uhuru wa maamuzi.

Kuamua kwa hiari na kuwajibika juu ya idadi na muda wa
kupishana katika kupata watoto.

Kupata huduma za afya ya uzazi kwa urahisi.

Haki za kufanya maamuzi kuhusu afya ya uzazi, kwa
uhuru, bila kunyanyaswa, kulazimishwa, bila kutumia
nguvu pamoja na maamuzi nani wa kufunga naye ndoa.

Kujilinda kutokana na mila zenye madhara kama vile
ukeketaji wa wanawake.

Haki hizi zimerekebishwa tangu mkutano uliofanyika Cairo mwaka
19941.

Unaweza ukajaribu kuzungumza na wazazi wako kwamba
ukeketaji ni desturi mbaya, na pia unaweza ukamtafuta mtu
wa kukusaidia ambaye ni mwaminifu. Msaidizi anaweza akawa
rafiki, mlezi, mzazi au mtu mzima katika familia ambaye
unaweza kumwamini. Katika jamii yako unaweza kumtafuta
mwalimu anayeaminika, kiongozi wa dini au muuguzi ambaye
anaunga mkono mawazo yako na mwenye msimamo wa kumaliza
tatizo la ukeketaji.

Kama hakuna mashirika yanayopinga ukeketaji katika sehemu
yako, unaweza kufikiria watu wanaofanya katika shirika la
vijana, vituo vya vijana, jumuia za wanawake, makanisa na
mashirika ya uzazi wa mpango. Unaweza kutoa habari hii katika
kituo cha afya kilicho karibu nawe. Kumbuka vijana chini ya
miaka 18 ukeketaji ni kosa la jinai na unaweza kuripoti katika
kituo cha polisi kilicho karibu nawe.

Dawa za kulevya zenyewe hazisababishi UKIMWI na magonjwa ya zinaa. Lakini utumiaji wa dawa za kulevya hurahisisha kupata na kuenea kwa magonjwa haya. Dawa hizi hudhoofisha mwili na kinga ya mwili. Hivyo basi hurahisisha virusi vya magonjwa kuingia mwilini mwa mtumiaji kiurahisi.

Matumizi ya dawa za kulevya huwafanya watumiaji kusahau hatari za kuwa na wapenzi wengi pamoja na kufanya ngono na watu usiofahamu hali za afya zao. Hujisahau kufanya ngono salama kwa kutumia kondomu. Vilevile husahau majukumu yao kama vile mke, watoto na familia nzima kwa ujumla.
Dawa za kulevya zinazoingia mwilini kwa njia ya sindano husababisha uwezekano mkubwa wa kuenea kwa virusi vya UKIMWI (VVU) kwa watumiaji pindi wanapochangia sindano kujidungia dawa hizo mwilini. Pia dawa za kulevya huchangia kuenea kwa virusi vya UKIMWI kwa kuwa watumiaji hujii ngiza katika biashara ya ngono i ili kuweza kujipatia fedha za kununulia dawa hizo.

Pombe ina tabia ya kufanya ubongo kushindwa kufikiri, na
kushindwa kujizuia na vishawishi vya kufanya mapenzi. Pombe
huwafanya watu kustarehe, kuwa wazembe na kushindwa kutoa
maamuzi ya busara kutokana na kutojali. Ndiyo maana kuna
uhusiano sana kati ya maambukizo ya VVU na ulevi wa kupindukia.

Neno “bikira” ni mtu yeyote ambaye hajawahi kujamii ana maishani mwake, awe mwanamke au mwanaume.
Zamani, watu walimtambua msichana bikira kwa njia ya kuhakikisha kwamba kile kiwambo chembamba ndani ya uke kipo. Lakini kwa sababu ngozi hii huweza kuchanika kwa njia nyingine zaidi ya kujamii ana, siyo kipimo kizuri cha kumtambua msichana ambaye hajajamii ana kabisa (yaani bikira).
Katika jamii nyingi ni kawaida kuwaita `bikira` wanawake ambao hawajawahi kujamii ana. Pia, jamii nyingi wanasisitiza umuhimu wa mwanamke kuwa bikira mpaka siku ya kuolewa. Hata hivyo, neno “bikira” hutumiwa kwa wanawake na wanaume.