Siyo haki kwa mtoa huduma wa afya kukataa kumtibu.
Kama kijana, una haki sawa ya kutibiwa kama vile mtu yoyote.
Iwapo mtoa huduma anakataa kukutibu wewe, jaribu kuzungumza
naye kuhusu jambo hilo na umuulize sababu za kukataa kukutibu.
Iwapo yeye anashikilia uamuzi wa kutokutibu basi amua ama
unatafuta mhudumu mwingine au zungumza na mkubwa wake
kuhusu tatizo lako. Ni jambo la maana kuzungumza na rafiki
yako au mwone mtu unayemwamini akusaidie kutatua tatizo
lako.

Vituo vingi vya Umma na vya binafsi vya huduma za afya
vinajitahidi kutoa huduma rafiki kwa vijana. Tafuta kituo cha
karibu au shirika linalotoa huduma za afya ya uzazi. Kumbuka,
haki ya afya ambayo pia inabeba haki ya huduma ya afya ya
uzazi, Kimataifa inatambuliwa kupitia ICESCR4 na pia imetiwa
saini na kuridhiwa hapa Tanzania. Hivyo usisite kuulizia huduma
kama hii.

Uvutaji wa aina zote una madhara. Kama utavuta sigara na
kuvuta moshi kwa kutumia mdomo hadi kwenye mapafu yako
utapata madhara moja kwa moja kwenye viungo vyako.
Kama nitasimama karibu na mvutaji na kuvuta moshi, kuna
madhara ambayo siyo ya moja kwa moja. Kwa upande mwingine
kama jirani wa mvutaji unaweza kuvuta sumu nyingi itokanayo
na tumbaku kwa sababu hakuna kitu cha kuichuja. Sigara za
viwandani zina kishungi ambacho huchuja tindikali mbalimbali
zenye sumu, kama vile kaboni na asidi ya magamba ya miti,
ambazo zina madhara kwa mapafu.

Mapenzi salama ni yale yanayofanyika bila wasiwasi wa kupata mimba zisizotarajiwa, magonjwa ya zinaa pamoja na maambukizi ya virusi vya UKIMWI. Mapenzi salama yanaweza kuwa ni vitendo vya kumaliza hamu bila uume kuingizwa ukeni. Ngono ya kuingiza uume ukeni inaweza kuwa ngono salama kama tahadhari husika zinatumika.
Vitendo vya kumaliza hamu bila kujamiiana ni kupiga busu, kukumbatia, kunyonyana ndimi, kushikana mikono na kupiga punyeto. Matendo haya yote ni salama kabisa kuhusiana na mimba zisizotarajiwa na maambukizi ya virusi vya UKIMWI.
Ili kuhakikisha mnafanya mapenzi salama wakati mnahusisha mwingiliano kati ya uume na uke, lazima mchukue tahadhari. Tahadhari mojawapo ni uaminifu katika mapenzi, kwa maana wewe uwe mwaminifu na yeye awe mwaminifu. Lakini pia inabidi muwe na uhakika kwamba wote wawili hamjaambukizwa magonjwa wakati mnapojamiiana kwa mara ya kwanza. Tahadhari nyingine ni kutumia kondomu. Kondomu inazuia mimba pamoja na magonjwa ya zinaa. Kuwa mwaminifu pekee yake haitoshi kama mmoja wenu au wote wawili mliwahi kujihusisha na uhusiano wa kimapenzi ambao haukuwa salama. Kama kweli mnataka kuwa upande wa uhakika wote ni vyema kwenda kupima Virusi vya Ukimwi kwa hiari.

Hapana, huwezi ukarithi uvutaji wa bangi. Lakini mara nyingi watoto huiga tabia za wazazi wao. Wakiwaona wazazi au babu zao wakitumia bangi, wao hufikiri ni halali na wanaweza wakaanza kuvuta bangi pia.

Nifanyeje Kuzungumzia Suala la Ngono na Wazazi? 🤔

Karibu kwenye makala hii ambapo tutajadili jinsi ya kuzungumza kwa uwazi na wazazi wetu kuhusu suala la ngono. Ni muhimu kwetu vijana kuwa na mazungumzo haya na wazazi wetu ili kupata maelekezo sahihi na kupata ujasiri wa kufanya maamuzi sahihi katika maisha yetu ya mapenzi. Haya hapa ni ya kuzingatia:

1️⃣ Fanya mazungumzo ya wazi: Anza mazungumzo haya kwa ukweli na uwazi. Ongea kwa lugha inayoeleweka na kuwa tayari kujibu maswali yoyote watakayokuuliza.

2️⃣ Onyesha heshima: Wazazi wetu ni watu wanaotujali na kutujua vizuri. Kwa hiyo, tunapaswa kuwaheshimu na kuelezea changamoto zetu kwa upole na staha.

3️⃣ Elezea wasiwasi wako: Andika au sema wasiwasi wako juu ya suala la ngono. Kwa mfano, unaweza kusema "Nina wasiwasi juu ya kuelewa suala la ngono na athari zake katika maisha yangu. Ningependa kujua zaidi kutoka kwako."

4️⃣ Sikiliza kwa makini: Wakati wazazi wako wanazungumza, sikiliza kwa umakini. Jifunze kutoka kwao na uwe tayari kukubali ushauri wao.

5️⃣ Uliza maswali: Usiogope kuuliza maswali. Uzuri wa kuwa na mazungumzo haya ni kwamba unapata nafasi ya kujifunza zaidi. Kwa mfano, unaweza kuuliza "Je, kuna njia zozote za kuepuka hatari za ngono kabla ya ndoa?"

6️⃣ Tumia mifano ya kimaadili: Ili kueleza umuhimu wa kusubiri hadi ndoa, tumia mifano ya watu maarufu au hata ya kibinafsi. Kwa mfano, unaweza kusema "Kumbuka hadithi ya bibi yako na babu yako, walikuwa na mapenzi ya kweli na waliamua kusubiri hadi siku ya harusi yao."

7️⃣ Elezea athari za mapema: Eleza athari za kijamii, kimwili, na kiakili za kushiriki ngono kabla ya ndoa. Kuwa na maelezo ya kina na ya kweli ili kuwasaidia kuelewa umuhimu wa kusubiri.

8️⃣ Toa ufahamu kuhusu afya ya uzazi: Jenga ufahamu kuhusu afya ya uzazi na jinsi ngono zisizodhibitiwa zinaweza kusababisha matatizo ya kiafya kama vile magonjwa ya zinaa au mimba zisizotarajiwa.

9️⃣ Andika maazimio yako: Baada ya mazungumzo haya, weka maazimio yako kwa maandishi ili kuwa na mwongozo wazi juu ya jinsi utakavyoshughulikia suala la ngono. Kwa mfano, "Nimeamua kusubiri hadi siku ya harusi yangu kabla ya kuanza uhusiano wa kingono."

🔟 Tafuta msaada wa wataalamu: Ikiwa unahisi bado una maswali au wasiwasi, tafuta ushauri kutoka kwa wataalamu kama vile wazazi wengine, wazee au washauri wa ngono. Wanaweza kukupa mwongozo zaidi na kujibu maswali yako.

1️⃣1️⃣ Jihadharini na mitandao ya kijamii: Epuka taarifa zisizothibitishwa na vishawishi vya ngono kupitia mitandao ya kijamii. Fanya utafiti wa kuaminika na kuepuka kushiriki habari zisizo na thamani.

1️⃣2️⃣ Kuwa na marafiki wa karibu: Jenga uhusiano mzuri na marafiki wanaoshirikiana na maadili yako. Wasaidiane katika kuweka malengo na kusaidiana kujiepusha na vishawishi.

1️⃣3️⃣ Kuwa na shughuli za kujenga: Jishughulishe na shughuli zingine za kujenga kama kusoma, kucheza michezo, na kujitolea katika jamii. Hii itakusaidia kuepuka vishawishi vya ngono na kujenga uwezo wako kwa ujumla.

1️⃣4️⃣ Usisahau kuwa mpole: Tafadhali, usisahau kuwa mpole na kuheshimu maamuzi ya wazazi wako. Wakati mwingine, wanaweza kuwa na maoni tofauti, lakini ni muhimu kuelewa kuwa wanatujali na wanataka tuwe salama na furaha.

1️⃣5️⃣ Kumbuka, kusubiri ni bora: Kwa kuhitimisha, ninapenda kukuhamasisha kusubiri hadi ndoa kabla ya kushiriki ngono. Hii italeta furaha na amani katika maisha yako na itakulinda kutokana na hatari za afya na kijamii. Kuwa na ujasiri wa kuzungumza na wazazi wako na kuwauliza maswali yanayohusiana na suala hili. Watakusaidia kuelewa umuhimu wa kusubiri na kushikamana na maadili yako. Tuamini kwamba unaweza kufanya uamuzi sahihi na kuwa na maisha ya furaha na yenye mafanikio. Je, una maoni gani juu ya suala hili? Unaelewa umuhimu wa kusubiri hadi ndoa kabla ya ngono? Tungependa kusikia kutoka kwako! 🙌🌟

Endapo rafiki au jamaa anaomba msaada wa kuacha kutumia dawa za kulevya unaweza kumsaidia kwa kumpatia nasaha. Jitahidi kumpatia taarifa zote muhimu kuhusu dawa za kulevya. Muhimu zaidi mweleze athari za matumizi ya dawa hizo. Hata wazazi unaweza kuwapatia ushauri endapo watatambua umuhimu wako wa kujali.
Wakati mwingine waathirika wa dawa za kulevya hawako tayari kusikiliza ushauri na msaada wako. Inaweza kutokea muathirika akawa na hasira na hata kuvunja urafiki wenu na hata kufa. Usijilaumu!!! Kwa sababu ulijitahidi kumsaidia kadri ya uwezo wako. Wakati mwingine ni vyema kuvunja urafiki kwa usalama wako na kwa faida ya rafiki yako. Rafiki huyo anaweza kugundua kuwa utumiaji wa dawa za kulevya unamletea mwisho mbaya na hatimaye kuchukua uamuzi wa kueleza matatizo yake.
Kama itatokea rafiki au ndugu yako ambaye ni teja ameathirika sana kiafya usijaribu kumsaidia peke yako. Inaweza kuwa muhimu kumtafutia msaada wa kitaalamu kutoka kwa mtaalamu.

Kama kijana akinusa au kuvuta petroli kupitia puani au mdomoni, petroli hiyo huingia kwenye mapafu na sehemu zote mwilini.
Madhara ya unusaji au uvutaji petroli ni sawa kabisa na pombe. Baada ya kunusa/kuvuta petroli mtuamiaji hujisikia kizunguzungu na kulewa. Wengine huhisi kama kwamba wanaota na kujisikia furaha. Lakini wengine hujisikia kuumwa na kusinzia.
Unusaji/uvutaji wa petroli ni hatari sana na hata huweza kusababisha vifo kwani petroli humfanya mtu apoteze fahamu, huharibu mapafu na wengine hufa kwenye ajali. Hii hutokana na kushindwa kutoa uamuzi ufaao wanapokabiliwa na hali zinazoweza kusababisha ajali, hasa barabarani.
Matumizi ya muda mrefu ya petroli huweza kumsababishia madhara mtumiaji kama kutokwa na damu puani, kupoteza hamu ya kula, kuwa dhaifu, kupata matatizo ya mtindio wa ubongo, kupatwa na magonjwa ya figo, moyo, mapafu na kuharibika maini.

Wakati mwingine kuwa na muonekano tofauti na watu wengine
huvuta udadisi. Na hasa tukikumbuka kwamba uvumi uliopo
unasema kuwa Albino wako tofauti katika kujamiiana jambo
ambalo linaimarisha udadisi huu. Kwa maana hiyo basi, chukua
muda wa kutafakari. Kama vile tunavyofanya katika urafiki
mwingine ni lazima uchukue muda, ujaribu kujenga mazingira
ya kusikilizana na kuelewana. Mnaweza kufanya shughuli nyingi
pamoja na baada ya muda utaweza kugundua kama urafiki wenu
ni wa kweli kwa maana anakupenda wewe kama ulivyo na siyo
kwa kitu kingine. Baada ya hapo ndipo unaweza kuingia katika
uhusiano wa karibu bila kuogopa kuachwa.

Mapenzi salama ni yale yanayofanyika bila wasiwasi wa kupata mimba zisizotarajiwa, magonjwa ya zinaa pamoja na maambukizi ya Virusi vya UKIMWI na UKIMWI. Mapenzi salama yanaweza kuwa ni pamoja na kumaliza hamu bila ya kujamiiana au kuchukua tahadhari kwa maana ya kutumia kondomu wakati wa kujamiiana.

Kumaliza hamu bila ya kujamiiana ni pamoja na kupiga busu, kukumbatiana, na kupiga punyeto. Vyote hivyo ni vitendo salama kabisa. Kama utajamiiana (kwa maana uume unaingizwa ukeni), ni lazima uhakikishe kuchukua tahadhari muhimu za kinga. Moja ya tahadhari inaweza kuwa wote ni waaminifu kabisa, lakini jambo hili linahitaji nyie wote wawili kuwa waaminifu na kuwa wote muwe mmepima virusi vya UKIMWI na pia msiwe mmefanya ngono hapo kabla (hamkuwa na uhusiano wa kimwili na mtu yeyote kabla. Tahadhari nyingine ni kutumia kondomu. Kondomu inazuia mimba pamoja na magonjwa ya zinaa na uambukizi wa Virusi vya UKIMWI.

Na anaweza kumwambukiza mtoto aliye tumboni au wakati wa kumnyonyesha?
Ndiyo, mama mwenye virusi vya UKIMWI na UKIMWI anaweza kubeba mimba kama mwanamke mwingine yeyote. Ila ni muhimu kukumbuka kwamba kuna uwezekano wa mtoto kuambukizwa na Virusi vya UKIMWI.

Lakini siyo watoto wote waliozaliwa na mama mwenye maambukizi watabeba virusi. Kuwa moto ataambukizwa au hataambukizwa i itategemea na i idadi ya virusi ambavyo viko kwenye damu ya mama na sababu nyingine. Tafiti zimeonyesha kwamba watoto wawili kati ya watoto watatu waliozaliwa na akina mama wenye maambukizi ya Virusi huambukizwa na hivyo virusi.
Pamoja na hayo, mama mwenye virusi vya UKIMWI anaweza kumwambukiza mtoto wake wakati wa kumnyoshesha kwa sababu ya kuwepo virusi kwenye maziwa ya mama. Akina mama walio na maambukizi ya UKIMWI na UKIMWI wanashauriwa kuacha kuzaa na kutumia njia za uzazi wa mpango

Kama mama mjamzito atatumia dawa za kulevya basi humuathiri mtoto moja kwa moja. Mtoto aliye tumboni hulishwa kupitia damu ya mama yake. Kwa hiyo mama mjamzito anapotumia dawa hizo za kulevya, dawa huingia mwilini mwa mtoto anayekua. Matumizi ya dawa za kulevya pia huongeza uwezekano wa mimba kuharibika.

Je, Ni Sahihi Kuanza Kujihusisha na Ngono nikiwa na Mpenzi Wangu? 🤔

Jambo zuri kujiuliza! Ni wazi kwamba, kujihusisha na ngono ni suala nyeti sana. Wakati mwingine, vijana huwa na presha ya kuanza kujihusisha na ngono mapema katika uhusiano wao. Hata hivyo, ni muhimu kuzingatia mambo kadhaa kabla ya kufanya uamuzi huo muhimu. Hapa kuna mambo ya kufikiria:

1️⃣ Umri: Je, wewe na mpenzi wako mna umri unaoruhusiwa kisheria kujihusisha na ngono? Sheria nyingi za nchi yetu zinahitaji mtu awe na umri wa miaka 18 au zaidi kuwa na uwezo wa kujihusisha na ngono. Kuheshimu sheria ni jambo muhimu sana.

2️⃣ Uwazi: Je, mpenzi wako anafahamu wazi nia yako ya kuanza kujihusisha na ngono? Uwazi na mawasiliano ya wazi ni muhimu sana katika uhusiano wowote. Jitahidi kuwasiliana na mpenzi wako kuhusu hisia zako na tamaa zako ili muweze kufikia uamuzi sahihi pamoja.

3️⃣ Hali ya Kihisia: Je, unajisikia tayari kihisia kuanza kujihusisha na ngono? Kujihusisha na ngono ni jambo la kihisia na linahitaji maandalizi ya kutosha. Kama bado hujisikii tayari au una wasiwasi, ni vyema kusubiri hadi uwe na uhakika kabisa.

4️⃣ Ulinzi: Je, mna ufahamu wa umuhimu wa kutumia njia za kuzuia mimba na magonjwa ya zinaa? Kujihusisha na ngono bila kinga kunaweza kusababisha madhara makubwa ya afya na maisha. Hakikisha kuwa mnaelewa umuhimu wa kutumia kinga na mnazingatia kanuni za usalama.

5️⃣ Thamani na Maadili: Je, kujihusisha na ngono kabla ya ndoa ni kinyume na thamani na maadili yako? Kila mtu ana thamani na maadili yake, na ni muhimu kusimama kidete katika kuyaheshimu. Kujihusisha na ngono kabla ya ndoa inaweza kuwa kinyume na maadili yako na kusababisha mizozo ya kihisia.

6️⃣ Ndoto na Malengo: Je, kujihusisha na ngono kwa sasa kutaharibu ndoto na malengo yako ya baadaye? Ni vyema kuwa na mwelekeo na malengo katika maisha yako. Kujihusisha na ngono kabla ya wakati inaweza kuathiri uwezo wako wa kufikia malengo yako ya baadaye, kama vile kumaliza masomo au kupata ajira bora.

7️⃣ Uhusiano Imara: Je, uhusiano wako na mpenzi wako ni imara na thabiti? Kujihusisha na ngono kunahitaji msingi imara wa uhusiano. Kama uhusiano wenu bado una changamoto na migogoro, inaweza kuwa vyema kusubiri hadi muwe imara zaidi kabla ya kuanza kujihusisha na ngono.

8️⃣ Kujali hisia za mwenzi wako: Je, una uhakika kuwa mwenzi wako yupo tayari kujihusisha na ngono? Ni muhimu kuheshimu hisia na maoni ya mwenzi wako. Kama mpenzi wako bado hajisikii tayari, ni vyema kusubiri hadi atakapokuwa tayari.

9️⃣ Kufanya maamuzi binafsi: Kumbuka, maamuzi kuhusu kujihusisha na ngono ni ya kibinafsi na hakuna jibu sahihi au la. Ni wewe pekee ndiye unayejua kile kinachokufaa zaidi. Fikiria kwa kina na jipe muda wa kutosha kabla ya kufanya uamuzi.

🔟 Kusaidiana: Je, unajisikia kuwa tayari kujihusisha na ngono ili tu kumridhisha mpenzi wako? Uhusiano mzuri ni kuhusu kusaidiana na kuheshimiana. Hakikisha kwamba maamuzi yako yanaendana na thamani na maadili yako binafsi, badala ya kufanya kila kitu ili tu kumfurahisha mwenzi wako.

1️⃣1️⃣ Kujitambua: Je, unajisikia kuwa tayari kujihusisha na ngono kwa sababu ya shinikizo la rika au tamaduni? Ni muhimu kujitambua na kuheshimu maamuzi yako binafsi. Usifanye kitu ambacho hujisikii kuwa sahihi kwako tu kwa sababu ya shinikizo kutoka nje.

1️⃣2️⃣ Kuelimisha: Je, umepata elimu sahihi kuhusu ngono na afya ya uzazi? Elimu ni ufunguo wa kufanya maamuzi sahihi. Hakikisha kuwa umepata elimu sahihi kuhusu ngono, kinga dhidi ya magonjwa ya zinaa, na uzazi wa mpango ili uweze kufanya maamuzi yenye hekima.

1️⃣3️⃣ Kujali mustakabali wako: Je, unafikiria juu ya mustakabali wako na uwezekano wa kuwa na familia ya kudumu? Kujihusisha na ngono kunaweza kuwa na athari kubwa kwa mustakabali wako, ikiwa ni pamoja na kuzaa mapema au kusababisha mimba isiyotarajiwa. Hakikisha unafikiria juu ya mustakabali wako na uwezekano wa kuwa na familia ya kudumu kabla ya kufanya uamuzi.

1️⃣4️⃣ Kuwa na malengo ya muda mrefu: Je, unapenda kujihusisha na ngono kwa sababu tu ni jambo linalofurahisha kwa sasa? Ni muhimu kuwa na malengo ya muda mrefu katika maisha. Kujihusisha na ngono kunaweza kuwa jambo la muda mfupi na lenye hatari kubwa. Kuwa na malengo ya muda mrefu kunaweza kukusaidia kusimama kidete na kufanya maamuzi sahihi.

1️⃣5️⃣ Kungojea hadi ndoa: Kwa kweli, njia bora kabisa ya kuepuka shida zote zinazoweza kutokea ni kungojea hadi ndoa kabla ya kujihusisha na ngono. Kwa kufanya hivyo, unawapa nafasi wewe na mpenzi wako kujenga msingi imara wa uhusiano wenu, kutambua thamani ya ahadi ya ndoa, na kuweka malengo ya muda mrefu ya maisha yenu.

Kwa uhakika kabisa, ni muhimu kufanya uamuzi sahihi ambao utakuongoza katika maisha yako ya baadaye. Kila mtu ana maoni na maadili tofauti, kwa hivyo ni muhimu kuzingatia mambo yote kabla ya kufanya uamuzi. Kumbuka, njia bora ya kuepuka hatari na shida za kujihusisha na ngono ni kungojea hadi ndoa. Jiwekee malengo na angalia mustakabali wako na uwezekano wa kuwa na familia ya kudumu. Uchaguzi ni wako! Je, una maoni gani juu